ALMA

Czym jest ALMA?

Wysoko na płaskowyżu Chajnantor w Andach Chilijskich, Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO), wspólnie z międzynarodowymi partnerami, posiada Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) - najnowocześniejszy teleskop do badania światła pochodzącego od najzimniejszych obiektów we Wszechświecie. Światło to ma długość fali około milimetra, pomiędzy promieniowaniem podczerwonym, a falami radiowymi i jest bardziej znane jako promieniowanie milimetrowe i submilimetrowe. ALMA obejmuje 66 precyzyjnych anten rozmieszczonych na obszarze do 16 km. Ta globalna współpraca jest największym istniejącym naziemny projektem astronomicznym.

Mapa drogowa ALMA. Źródło: ESO

Czym jest astronomia submilimetrowa?

Światło na tych długościach fali pochodzi z olbrzymich zimnych obłoków w przestrzeni międzygwiazdowej, o temperaturach zaledwie kilkudziesięciu stopni powyżej zera absolutnego, a także od najwcześniejszych i najodleglejszych galaktyk we Wszechświecie. Astronomowie mogą używać go do badania fizycznych i chemicznych warunków panujących w obłokach molekularnych - gęstych regionach gazu i pyłu, w których rodzą się nowe gwiazdy. Często te obszary kosmosu są ciemne i niewidoczne w świetle widzialnym, ale świecą jasno w milimetrowej i submilimetrowej części widma.

Dlaczego ALMA zbudowano wysoko w Andach?

Promieniowanie milimetrowe i submilimetrowe otwiera okno na zagadkowy zimny Wszechświat, ale sygnały z kosmosu są w dużym stopniu absorbowane przez parę wodną w ziemskiej atmosferze. Teleskopy tego rodzaju muszą być budowane w wysoko położonych, suchych rejonach, takich jak leżący 5000 m n.p.m. płaskowyż Chajnantor, miejsce jednego z najwyżej położonych obserwatoriów na Ziemi.

Obszar, naktórym działa ALMA, około 50 km na wschód od San Pedro de Atacama w północnym Chile, jest jednym z najbardziej suchych miejsc na Ziemi. Astronomowie znaleźli bezkonkurencyjne warunki do obserwacji, ale w zamian muszą pracować w bardzo trudnych warunkach. Chajnantor leży 750 m wyżej niż obserwatoria na Mauna Kea i 2400 m wyżej niż VLT na Cerro Paranal.

Wycieczka po Chajnantor Plateau

Aby odwiedzić ALMA, sprawdź informacje na stronie: Media Visits

Dlaczego ALMA jest interferometrem?

ALMA jest pojedynczym teleskopem o rewolucyjnym projekcie, utworzonym z 66 bardzo precyzyjnych anten, pracujących na długościach fali od 0,3 do 9,6 mm. Główna sieć ma 50 anten o średnicach 12 metrów, pracujących razem jako jeden teleskop - interferometr. Uzupełnia ją dodatkowa zwarta sieć czterech 12-metrowych oraz dwunastu 7-metrowych anten. Anteny można przemieszczać wzdłuż pustynnego płaskowyżu na dystansie od 150 metrów do 16 kilometrów (maksymalny rozstaw pomiędzy skrajnymi antenami), co daje ALMA silny zmienny "zoom". Teleskop bada Wszechświat na falach milimetrowych i submilimetrowych z bezprecedensową czułością i rozdzielczością, z nawet dziesięciokrotnie ostrzejszym obrazem niż Kosmiczny Teleskop Hubble'a, uzupełniając obrazy uzyskiwane interferometrem VLTI.

Badania naukowe za pomocą ALMA

ALMA jest najpotężniejszym teleskopem do obserwacji chłodnego Wszechświata - gazu molekularnego i pyłu. ALMA bada podstawowe cegiełki, z których powstają gwiazdy, układy planetarne, galaktyki i życie. Dostarczając naukowcom szczegółowych obrazów gwiazd i planet rodzących się w obłokach gazu niedaleko naszego Układu Słonecznego oraz wykrywając odległe galaktyki formujące się na krańcach obserwowalnego Wszechświata, które widzimy takimi jakimi były miliardy lat temu, pozwala astronomom odpowiedzieć na niektóre z najgłębszych pytań na temat naszych kosmicznych korzeni.

Oficjalna inauguracja ALMA nastąpiła w 2013 r., ale wczesne obserwacje naukowe przy pomocy częściowej sieci rozpoczęły się w 2011 r. Więcej informacji w komunikacie prasowym eso1137.

ALMA konsekwentnie daje unikatowe i spektakularne wyniki. Obszary badań, w których dostarcza najciekawszych rezulatów, obejmują:

• Dostarczanie obrazów dysków protoplanetarnych, takich jak HL Tau (zob. eso1436), co wpłynęło na uznawane do tej pory teorie formowania się planet.
• Niesamowicie szczegółowe obserwowanie zjawisk takich, jak pierścienie Einsteina (zob. eso1522), dając poziom rozdzielczości nieosiągalny nawet dla Kosmicznego Teleskopu Hubble'a.
• Wykrywanie złożonych molekuł organicznych — opartych na węglu struktur prebiotycznych niezbędnych przy powstawaniu życia — w odległych dyskach protoplanetarnych (zob. eso1513), co jest potwierdzeniem, że Układ Słoneczny nie jest unikatowwy pod względem potencjalnego miejsca powstawania życia.

Więcej informacji o odkryciach dokonanych przy pomocy ALMA można znaleźć na stronie Badania naukowe przy pomocy teleskopów ESO.

Projekt ALMA to efekt współpracy pomiędzy Europą, Ameryką Północną i Azją Wschodnią, w porozumieniu z Chile. ALMA jest finansowana w Europie przez ESO, w Ameryce Północnej przez U.S. National Science Foundation (NSF) wspólnie z National Research Council of Canada (NRC) i National Science Council of Taiwan (NSC), a w Azji Wschodniej przez National Institutes of Natural Sciences of Japan (NINS) wspólnie z Academia Sinica (AS) na Tajwanie.

Konstrukcja i zarządzanie ALMA leży w gestii ESO - w imieniu krajów członkowskich, National Radio Astronomy Observatory (NRAO), które jest zarządzane przez Associated Universities, Inc. (AUI) - w imieniu Ameryki Północnej, National Astronomical Observatory of Japan (NAOJ) - w imieniu Azji Wschodniej. Join ALMA Observatory (JAO) umożliwia wspólne kierownictwo i zarządzanie konstrukcją, testowaniem i działaniem ALMA.

Cele naukowe

Więcej informacji o Obserwatorium ALMA

• Anteny ALMA
• Transportery ALMA
• ALMA i interferometria
• Więcej ciekawych faktów na stronie z pytaniami i odpowiedziami
• Więcej o obserwatorium w pliku PDF: ALMA Handout
• Więcej zdjęć w ALMA Image Archive i filmów w ALMA Video Archive
• Dla naukowców: dokładniejsze informacje na stronach technicznych
• Visit the Witryan Obserwatorium ALMA

Pokaz dla planetariów

"W poszukiwaniu naszych kosmicznych korzeni" ("In search of our Cosmic Origins") to inspirująca projekcja przedstawiająca ALMA, największy istniejący projekt astronomiczny. Więcej na stronie Cosmic Origins.

ALMA - timelapse

ALMA - zwiastun