Komunikat prasowy

ESO sfotografowało zdumiewającą fabrykę gwiazd, aby uczcić 60 lat współpracy

10 listopada 2022

Przez 60 lat Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) umożliwiało naukowcom z całego świata na odkrywanie sekretów kosmosu. Dla uczczenia tej rocznicy przedstawiamy spektakularne zdjęcie gwiezdnej fabryki (Mgławica Stożek), uzyskane przy pomocy Bardzo Dużego Teleskopu (VLT).

5 października 1962 roku pięć krajów podpisało konwencję, na mocy której powstało ESO. Teraz, sześćdziesiąt lat później, z udziałem 16 krajów członkowskich i partnerów strategicznych, ESO łączy naukowców i inżynierów z całego globy w celu opracowywania i użytkowania zawansowanych obserwatoriów naziemnych w Chile, aby umożliwić przełomowe odkrycia astronomiczne.

Z okazji 60. rocznicy ESO publikujemy nowe, niezwykłe zdjęcie Mgławicy Stożek (Cone Nebula), uzyskane w tym roku przy pomocy jednego z teleskopów ESO i wybrane przez pracowników ESO. Jest to element kampanii obchodów 60-lecia ESO, realizowanej pod koniec 2022 roku zarówno w mediach społecznościowych pod hashtagiem #ESO60years, jak i w ramach lokalnych wydarzeń w krajach członkowskich ESO i w innych państwach. 

Na nowym zdjęciu na centralnym planie widzimy długą na siedem lat świetlnych kolumnę Mgławicy Stożek, która stanowi część większego obszaru gwiazdotwórczego NGC 2264 i została odkryta pod koniec XVIII wieku przez astronoma Williama Herschela. Na niebie tę mgławicę w kształcie rogu widzimy w gwiazdozbiorze Jednorożca, co jest zaskakująco dobrze pasującą nazwą.

Mgławica Stożek znajduje się 2500 lat świetlnych od nas, czyli względnie blisko Ziemi. Z tego powodu jest dość dobrze zbadanym obiektem. Ale niniejszy obraz jest znacznie bardziej dramatyczny niż jakikolwiek uzyskany wcześniej, gdyż pokazuje jej ciemny, niedostępny, zachmurzony wygląd w sposób, który pokazuje obiekt niczym mitologiczne stworzenie.

Mgławica Stożek jest idealnym przykładem kształtów podobnych do kolumn, które rozwijają się w olbrzymich obłokach zimnego gazu molekularnego i pyłu, o których wiadomo, że tworzą się tam nowe gwiazdy. Ten rodzaj kolumn powstaje, gdy masywne, niedawno uformowane, jasne niebieskie gwiazdy oddziałują wiatrami gwiazdowymi i intensywnym promieniowanie ultrafioletowym, które rozwiewają materię ze ich otoczenia. Gdy materia jest odsuwana, gaz i pył w dalszej odległości od młodych gwiazd ulega skompresowaniu w gęste, ciemne, wysokie kształty podobne do kolumn. To właśnie taki proces pomógł w utworzeniu ciemnej Mgławicy Stożek, wskazującej w kierunku od jasnych gwiazd w NGC 2264.

Zdjęcie zostało uzyskane przy pomocy FOcal Reducer and low dispersion Spectrograph 2 (FORS2) na należącym do ESO teleskopie VLT w Chile. Wodór w formie gazu jest przedstawiony w kolorze niebieskim, a siarka w formie gazu w kolorze czerwonym. Użycie tych filtrów powoduje, że jasne niebieskie gwiazdy, które wskazują na niedawne procesy gwiazdotwórcze, są na zdjęciu w kolorze złotawym, kontrastując z ciemnym stożkiem niczym zimne ognie.

Niniejszy obraz jest zaledwie jednym przykładem wielu oszałamiających i budzących podziw obserwacji teleskopami, które wykonano w ciągu ostatnich 60 lat. O ile to zdjęcie zostało uzyskane dla celów popularyzacji nauki, zdecydowana większość czasu teleskopów ESO jest dedykowana obserwacjom naukowym, które pozwoliły nam m.in. uzyskać pierwsze zdjęcie planety pozasłonecznej, zbadać czarną dziurę w centrum naszej rodzimej galaktyki, czy fotrzymać dowód, że rozszerzanie się Wszechświata przyspiesza. 

Bazując na 60 latach doświadczeń w rozwoju astronomii, odkryć i współpracy, ESO kontynuuje nowe rozdziały w astronomii technologii i współpracy międzynarodowej. Dzięki naszym obecnym instrumentom oraz nadchodzącemu Ekstremalnie Wielkiemu Teleskopowi (ELT), będziemy kontynuować próby uzyskania odpowiedzi na największe pytania ludzkości na temat Wszechświata oraz umożliwiać niewyobrażalne odkrycia.

Więcej informacji

Niniejsze zdjęcie zostało uzyskane w ramach programu Kosmiczne Klejnoty ESO (ESO Cosmic Gems), inicjatywy popularnonaukowej, w ramach której przy pomocy teleskopów ESO fotografowane są interesujące, intrygujące lub wizualnie atrakcyjne obiekty – dla celów edukacyjnych i popularyzacji nauki. Program korzysta z czasu teleskopów, który z jakichś względów nie może być wykorzystany do obserwacji naukowych. Wszystkie zebrane dane sa jednak odpowiednie do analiz naukowych i są dostępne publicznie dla astronomów poprzez archiwum naukowe ESO.

Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) umożliwia naukowcom z całego świata na odkrywanie tajemnic Wszechświata z korzyścią dla nas wszystkich. Projektujemy, budujemy i zarządzamy światowej klasy obserwatoriami naziemnymi – których astronomowie używają do odpowiadania na ciekawe pytania i szerzenia fascynacji astronomią – a także promujemy międzynarodową współpracę w astronomii. Ustanowione w 1962 roku jako organizacja międzynarodowa, ESO jest wspierane przez 16 krajów członkowskich (Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy), a także Chile jako kraj gospodarz, oraz Australię jako strategicznego partnera. Siedziba ESO, a także jego centrum popularyzacji nauki i planetarium (ESO Supernova) znajdują się w pobliżu Monachium w Niemczech, natomiast chilijska pustynia Atakama – niesamowite miejsce z wyjątkowymi warunkami do obserwacji nieba – jest domem dla naszych teleskopów. ESO zarządza trzema lokalizacjami obserwacyjnymi w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope – Bardzo Duży Teleskop) oraz dwa teleskopy do przeglądów nieba. VISTA pracuje w podczerwieni, VLT Survey Telescope w zakresie widzialnym. W Paranal ESO zarządza także południowym obserwatorium CTA (Cherenkov Telescope Array South) – największym na świecie i najbardziej czułym obserwatorium promieniowania gamma. Wspólnie z międzynarodowymi partnerami ESO zarządza także radioteleskopami APEX i ALMA, które są instrumentami do obserwacji nieba w zakresach milimetrowym i submilimetrowym. Na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, budujemy „największe oko świata na niebo”, czyli Ekstremalnie Wielki Teleskop (Extremely Large Telescope, ELT). Nasza działalność w Chile jest zarządzania z biur ESO w Santiago, gdzie współpracujemy też z chilijskimi partnerami.

Linki

• Więcej informacji o kampanii z okazji 60 lat ESO
• Zdjęcia VLT
• Dla dziennikarzy: zasubskrybuj, aby otrzymywać nasze komunikaty z embargo medialnym
• Dla naukowców: jeśli masz ciekawe odkrycie, zgłoś swoje badania

Kontakt

Juan Carlos Muñoz Mateos
ESO Media Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6176
E-mail: press@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso2215