Komunikat prasowy

Czysta i schludna galaktyczna sąsiadka Drogi Mlecznej

27 stycznia 2016

Wiele galaktyk jest przepełnionych pyłem, a inne posiadają tylko sporadyczne ciemne pasma nieprzezroczystej kosmicznej sadzy kłębiące się wśród gazu i gwiazd. Jednak obiekt na niniejszym zdjęciu, wykonanym za pomocą kamery OmegaCAM na teleskopie VLT Survey Telescope (VST) w Chile, jest nietypowy – to małą galaktyka o nazwie IC 1613, istna czyścioszka! IC 1613 zawiera bardzo mało kosmicznego pyłu, co pozwala astronomom na dokładne badanie jej zawartości. To nie tylko kwestia wyglądu: czystość galaktyki jest kluczowa dla zrozumienia Wszechświata wokół nas.

IC 1613 to galaktyka karłowata w konstelacji Wieloryba. Niniejsze zdjęcie z VST [1] pokazuje niekonwencjonalne piękno galaktyki, w dużych szczegółach wszystkie rozproszone gwiazdy i jasny, różowy gaz.

Niemiecki astronom Max Wolf odkrył słabą mgiełkę IC 1613 w 1906 roku. W roku 1928 jego roadk Walter Baade użył potężniejszego 2,5-metrowego teleskopu w Mount Wilson Observatory w Kalifornii i rozdzielił pojedyncze gwiazdy w galaktyce. Z tych obserwacji astronomowie odkryli, że galaktyki musi znajdować się całkiem blisko Drogi Mlecznej, gdyż rozdzielenie indywidualnych gwiazd jest możliwe jedynie dla najbliższych galaktyk.

Od tamtego czasu astronomowie potwierdzili, że IC 1613 faktycznie jest członkinią Grupy Lokalnej, zbiorowiska ponad 50 galaktyk, które obejmuje naszą rodzimą Drogę Mleczną. IC 1613 znajduje się w odległości ponad 2,3 miliona lat świetlnych do nas. Z powodu bliskości jest względnie dobrze zbadana. Astronomowie stwierdzili, że jest to nieregularna galaktyka karłowata, której brakuje wielu struktur takich jak gwiezdny dysk odnajdywany w niektórych innych drobnych galaktykach.

Jednak brak formy IC 1613 nadrabia czystością. Odległość do IC 1613 znamy z bardzo dużą precyzją, częściowo z powodu nietypowo małego poziomu pyłu znajdującego się zarówno w galaktyce, jak i na linii widzenia z Drogi Mlecznej – co pozwala na znacznie lepsze obserwacje [2].

Drugim powodem precyzyjnego poznania odległości do IC 1613 jest fakt, że galaktyka ta zawiera liczne gwiazdy dwóch typów: cefeidy oraz gwiazdy typu RR Lyrae [3]. Gwiazdy obu typów rytmicznie pulsują w sposób charakterystyczny rosnąć i jaśniejąc w określonych odstępach czasu (eso1311).

Jak wiemy z naszego codziennego życia na Ziemi,świecące obiekty, takie jak żarówki albo świeczki, wydają się tym ciemniejsze, im są dalej od nas. Astronomowie mogą użyć tej prostej logiki do ustalenia jak daleko od nas są obiekty we Wszechświecie – o ile wiedzą jak jasny jest dany obiekt naprawę.

Cefeidy i gwiazdy typu RR Lyrae mają specjalną własność, że ich okres pojaśnienia i pociemnienia jest bezpośrednio związany z ich prawdziwą jasnością. Mierząc jak szybko się zmieniają, astronomowie mogą ustalić ten parametr, a następnie mogą porównać uzyskane wartości z jasnością widoczną na niebie i policzyć jak daleko od nas muszą być, aby wyglądały tak jak prezentują się na niebie.

Gwiazdy dla których znana jest ich prawdziwa jasność mogą służyć jako świece standardowe, jak mówią astronomowie – tak jak świeca o określonej jasności będzie dobrym wskaźnikiem odległości w oparciu o jej obserwowaną jasność jej płomienia.

Używając świec standardowych – takich jak gwiazdy zmienne w IC 1613 i mniej powszechne wybuchy supernowych typu Ia, które są widoczne ze znacznie dalszych kosmicznych odległości – astronomowie mogą połączyć wszystko razem w kosmiczną drabinę odległości, sięgając coraz głębiej w kosmos.

Dekady temu IC 1613 pomogła astronomom ustalić w jaki sposób wykorzystać gwiazdy zmienne do wykonania mapy wielkich połaci Wszechświata. Nieźle jak na małą, bezkształtną galaktykę.

Uwagi

[1] OmegaCAM to kamera złożona z 32 oraz 256 milionów pikseli, zamontowana na 2,6-metrowym teleskopie VST w Obserwatorium Paranal w Chile. Kliknij tutaj , aby zobaczyć więcej zdjęć wykonanych za pomocą OmegaCAM.

[2] Kosmiczny pył jest zbudowany z różnych cięższych pierwiastków, takich jak węgiel i żelazo, a także z większych, ziarnistych molekuł. Ale pył nie tylko blokuje światło, czyniąc otoczone pyłem obiekty trudniejsze do zobaczenia, ale także bardziej rozprasza światło niebieskie. W efekcie kosmiczny pył powoduje, że obiekt wydają się bardziej czerwone niż są w rzeczywistości, gdy patrzymy na nie przez teleskopy. Astronomowie uwzględniają to poczerwienienie podczas badania obiektów. Nadal im mniejsze poczerwienienie, tym precyzyjniejsze obserwacje można uzyskać.

[3] Oprócz dwóch Obłoków Magellana, IC 1613 jest jedyną nieregularną galaktyką karłowatą, w Grupie Lokalnej, u której zidentyfikowano gwiazdy typu RR Lyrae.

Więcej informacji

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Wspiera je 16 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop E-ELT (European Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Zdjęcia wykonane za pomocą VST
• Zdjęcia VST

Kontakt

Richard Hook
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1603