Komunikat prasowy

15 lat sukcesów Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) z ESO

23 maja 2013

ESO celebruje 15-lecie Bardzo Dużego Teleskopu – najbardziej zaawansowanego instrumentu optycznego na świecie – i z tej okazji prezentujemy nowe zdjęcie spektakularnego obszaru narodzin gwiazd. Fotografia ukazuje grube „plamy” pyłu rozmieszczone na tle świecącego na różowo gazu. Obiekt jest znany astronomom jako IC 2944. Ciemne obszary przypominają krople atramentu unoszące się na powierzchni koktajlu truskawkowego, ich kapryśne kształty zostały wyrzeźbione przez intensywne promieniowanie pochodzące od pobliskich, jasnych, młodych gwiazd.

Nowe zdjęcie ma uczcić ważną rocznicę Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) – minęło piętnaście lat od pierwszego światła pierwszego z czterech teleskopów głównych (25 maja 1998 r.). Później do czterech wielkich teleskopów dołączono cztery małe teleskopy pomocnicze, które razem tworzą interferometr VLT (VLTI – VLT Interferometer) . VLT jest jednym z najpotężniejszych i najefektywniejszych spośród istniejących naziemnych urządzeń astronomicznych. W roku 2012 ukazało się ponad 600 recenzowanych publikacji naukowych opartych na danych z VLT oraz VLTI (ann13009).

Międzygwiazdowe obłoki pyłu i gazu są miejscami, w których rodzą się i dorastają nowe gwiazdy. Zdjęcie pokazuje jedno z nich, IC 2944, widoczne jako łagodnie świecące na różowo tło [1]. Fotografia jest najostrzejszym zdjęciem tego obiektu uzyskanych z powierzchni Ziemi [2]. Obłok znajduje się około 6500 lat świetlnych od nas i widać go w południowej konstelacji Centaura. Ta część nieba jest domem wielu innych podobnych mgławic, które są zanalizowane przez astronomów, aby zbadać mechanizmy powstawania gwiazd.

Mgławice emisyjne, takie jak IC 2944, są złożone głównie z gazu wodorowego, który świeci w dostojnym odcieniu czerwieni, z powodu intensywnego promieniowania od wielu jasnych, niedawno narodzonych gwiazd. Na jasnym tle wyraźnie widać tajemnicze ciemne kłaczki nieprzezroczystego pyłu, chłodne obłoki zwane globulami Boka. Swoją nazwę zawdzięczają holendersko-amerykańskiemu astronomowi Bartowi Bokowi, który pierwszy zwrócił na nie uwagę w latach 40. ubiegłego wieku jako możliwe miejsca narodzin gwiazd. Ten konkretny zestaw ma nazwę Globul Thackeraya [3].

Większe globule Boka w spokojniejszych obszarach często kolapsują, formując nowe gwiazdy, ale globule na zdjęciu znajdują się pod gwałtownym bombardowaniem promieniowania ultrafioletowego od pobliskich młodych, gorących gwiazd. Podlegają zarówno erozji, jak i fragmentacji, podobnie jak grudki masła, które spadły na rozgrzaną patelnię. Globule Thackeraya zostaną prawdopodobnie zniszczone zanim zdążą zapaść się, aby uformować gwiazdy.

Globule Boka nie są łatwe do zbadania. Ponieważ są nieprzezroczyste dla światła widzialnego, astronomom trudno obserwować co dzieje się w środku, potrzeba więc innych narzędzi, aby ujawnić sekrety tych obiektów – na przykład obserwacji w podczerwonej lub submilimetrowej części widma, w których obłoki pyłu o temperaturze kilku stopni powyżej zera absolutnego stają się jasne. Tego typu badania potwierdziły, że w przypadku Globul Thackeraya brak aktualnych procesów powstawania gwiazd z nimi związanych.

Ten obszar nieba był sfotografowany w przeszłości przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a, należący do NASA/ESA (opo0201a). Nowe zdjęcie z instrumentu FORS z należącego do ESO Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) w Obserwatorium Paranal w północnym Chile [4] pokrywa szerszy pas na niebie niż obserwacje z Teleskopu Hubble’a i pokazuje obszerniejszy krajobraz powstawania gwiazd.

Uwagi

[1] Mgławica IC 2944 jest związane z jasną gromadą gwiazd IC 2948, a obie nazwy są czasami identyfikowane z całym tym rejonem. Wiele jasnych gwiazd gromady jest widocznych na zdjęciu.

[2] Seeing podczas wykonywania zdjęcia w barwie niebieskiej (użytego do utworzenia zaprezentowanej fotografii) był lepszy niż 0,5 sekundy łuku, co jest wartością wyjątkowo dobrą dla teleskopu naziemnego..

[3] Zostały odkryte w 1950 roku w Afryce Południowej przez angielskiego astronoma A. Davida Thackeraya.

[4] Zdjęcie pochodzi z programu Kosmicznych Klejnotów ESO, inicjatywy w ramach której za pomocą teleskopów ESO uzyskiwane są zdjęcia interesujących, intrygujących lub wizualnie atrakcyjnych obiektów, w celach edukacyjnych i popularyzacji nauki. Program używa czasu obserwacyjnego na teleskopach w momentach, gdy nie mogą one być wykorzystywane do obserwacji naukowych. Wszystkie zebrane dane mogą być także odpowiednie dla celów naukowych i są dostępne dla astronomów za pośrednictwem archiwum naukowego ESO.

Więcej informacji

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 39-metrowy Ogromnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Program Kosmiczne Klejnoty ESO (ESO Cosmic Gems)
• Zdjęcia Bardzo Dużego Teleskopu (VLT)
• Zdjęcia wykonane za pomocą Bardzo Dużego Teleskopu (VLT)
  

Kontakt

Richard Hook
ESO, Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych