Komunikat prasowy

VISTA odnajduje nowe gromady kuliste gwiazd

i patrzy przez serce Drogi Mlecznej

19 października 2011

Dwie nowo odkryte gromady kuliste dołączyły do 158 znanych obiektów tego typu w Drodze Mlecznej. Znaleziono je na zdjęciach z należącego do ESO teleskopu do przeglądów nieba VISTA, uzyskanych w ramach przeglądu Via Lactea (VVV). Przegląd ujawnił też pierwszą znaną gromadę gwiazd przesłanianą przez okolice centrum Drogi Mlecznej. Jej światło podróżowało przez pył i gaz znajdujący się w sercu naszej Galaktyki.

Przyciągająca wzrok gromada kulista UKS 1 dominuje po prawej stronie pierwszego z nowych podczerwonych zdjęć z teleskopów do przeglądów VISTA, pracującego w Obserwatorium ESO Paranal w Chile. Jeżeli jednak komuś uda się przenieść wzrok, może odnaleźć niespodziankę ukrytą w bardzo bogatym polu gwiazdowym – słabszą gromadę kulistą, która została odkryta w danych z przeglądów VISTA. Trzeba uważnie patrzeć, aby dostrzec tę inną gromadę gwiazd, nazwaną VVV CL001, bowiem jest to małe zgrupowanie gwiazd po lewej stronie zdjęcia.

Ale VVV CL001 to zaledwie pierwsza z odkrytych przez VISTA gromad. Ten sam zespół naukowców odnalazł drugi obiekt, oznaczony jako VVV CL002, który widać na zdjęciu b [1]. To małe i słabe zgrupowanie może być gromadą kulistą, która leży najbliżej centrum Drogi Mlecznej. Odkrycia nowych gromad kulistych w Drodze Mlecznej są bardzo rzadkie. Ostatnia została odkryta w roku 2010, a do tej pory znanych było zaledwie 158 tego typu obiektów.

Nowe gromady są odkryciami z przeglądu VISTA Variables in the Via Lactea (VVV), który systematycznie bada centralne części Drogi Mlecznej w świetle podczerwonym. Kierownikami zespołu VVV są Dante Minniti (Pontificia Universidad Católica de Chile) oraz Philip Lucas (Centre for Astrophysics Research, University of Hertfordshire, Wielka Brytania).

Oprócz gromad kulistych VISTA znajduje wiele gromad otwartych, które w ogólności zawierają mniej i młodsze gwiazdy, niż gromady kuliste. Są także znacznie powszechniejsze (eso1128). Kolejną nowo poznaną gromadą jest VVV CL003, która wydaje się być gromadą otwartą leżącą w kierunku serca Drogi Mlecznej, ale znacznie dalej, bo około 15 000 lat świetlnych poza centrum. To pierwsza taka gromada odkryta po drugiej stronie Drogi Mlecznej.

Biorąc pod uwagę słaby blask nowo odkrytych gromad trudno się dziwić, że tak długo pozostawały ukryte. Kilka lat temu widoczna na zdjęciu a gromada UKS 1, która znacznie przewyższa blaskiem nowo odkryte obiekty, była najsłabszą znaną gromadą kulistą w Drodze Mlecznej.  Z powodu absorpcji i poczerwienienia światła gwiazd przez międzygwiazdowy pył, obiekty te można dostrzec jedynie w zakresie podczerwonym. VISTA, największy na świecie teleskop do przeglądów nieba, jest idealnie dopasowany do poszukiwania nowych gromad, ukrytych za pyłem w centralnych częściach Drogi Mlecznej [2].

Jedną z intrygujących możliwości jest to, że VVV CL001 może być grawitacyjnie związana z UKS 1 – czyniąc te dwa gwiezdne zgrupowania pierwszą podwójną gromadą kulistą w Drodze Mlecznej. Ale może to też być jedynie efektem linii widzenia, a obie gromady w rzeczywistości mogą być na znacznych odległościach od siebie.

Zaprezentowane zdjęcia z VISTA zostały utworzone z fotografii otrzymanych przez filtry bliskiej podczerwieni J (pokazany jako kolor niebieski), H (zielony) oraz Ks (czerwony). Rozmiary zdjęć pokazują jedynie niewielki fragment pełnego pola widzenia VISTA.

Uwagi

[1] Odkrycie dodatkowych nowych gromad zostało właśnie ogłoszone w San Juan w Argentynie, podczas pierwszego spotkania argentyńskich i chilijskich stowarzyszeń astronomicznych.

[2] Drobne ziarna pyłu, z których składają się olbrzymie obłoki w galaktykach, rozpraszają światło niebieskie znacznie bardziej niż czerwone i podczerwone. W rezultacie astronomowie mogą spoglądać przez pył znacznie bardziej efektywnie, jeżeli prowadzą badania w zakresie podczerwonym, niż gdy obserwują w zakresie promieniowania widzialnego, na które czułe są nasze oczy.

Więcej informacji

ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Publikacje naukowe: Minniti et al A&A, 527, 81 oraz Moni Bidin et al. astro-ph:1109.1854
• Zdjęcia teleskopu VISTA

Kontakt

Dante Minniti
Pontificia Universidad Católica de Chile
Santiago, Chile
Tel.: +56 2 463 3267
E-mail: dante@astro.puc.cl

Maren Hempel
Pontificia Universidad Católica de Chile
Santiago, Chile
Tel.: +56 2 354 4945
E-mail: mhempel@astro.puc.cl

Christian Moni Bidin
Universidad de Concepción
Concepción, Chile
Tel.: +56 9 9210 3235
E-mail: cmbidin@astro-udec.cl

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych