Komunikat prasowy

VLT patrzy w oczy Panny

24 sierpnia 2011

Należący do ESO Bardzo Duży Teleskop (VLT) uzyskał efektowne zdjęcie nietypowej pary galaktyk o nazwie Oczy (The Eyes). Większa z galaktyk, NGC 4438, była kiedyś galaktyką spiralną, ale w ciągu ostatnich kilkuset milionów lat została mocno zdeformowana na skutek kolizji z innymi galaktykami. Zdjęcie jest pierwszym uzyskanym w ramach programu Kosmiczne Klejnoty ESO, w ramach którego organizacja przydzieliła dedykowany czas obserwacyjny dla celów popularyzacji astronomii.

Oczy znajdują się około 50 milionów lat świetlnych od nas i widoczne są w gwiazdozbiorze Panny. Dystans pomiędzy parą galaktyk to około 100 000 tysięcy lat świetlnych. Ich nazwa pochodzi od wyraźnego podobieństwa pomiędzy jądrami obu galaktyk – dwoma białymi owalami przypominającymi parę oczu świecących w ciemności, gdy patrzeć na nie teleskopem średniej wielkości.

Jednak o ile centra galaktyk wyglądają podobnie, to ich zewnętrzne obszary nie mogłyby być bardziej różne. Galaktyka w prawym dolnym rogu, znana jako NGC 4435, jest zwarta i wydaje się prawie pozbawiona gazu i pyłu. Dla kontrastu, w wielkiej galaktyce po lewej stronie zdjęcia (NGC 4438) wyraźnie widać obszar przesłaniającego pyłu, tuż poniżej jądra. Na lewo od centrum widać młode gwiazdy, a gaz rozciąga się co najmniej do brzegów zdjęcia.

Zawartość NGC 4438 została rozciągnięta przez gwałtowny proces: kolizję z inną galaktyką. To starcie zaburzyło spiralny kształt galaktyki, tak jak to może stać się z Drogą Mleczną, gdy zderzy się z sąsiadującą galaktyką w Andromedzie za trzy do czterech miliardów lat.

Winowajczynią mogła być NGC 4435. Niektórzy astronomowie uważają, że zniszczenia poczynione NGC 4438 są wynikiem zbliżenia pomiędzy galaktykami na odległość około 16 000 lat świetlnych, które nastąpiło jakieś 100 milionów lat temu. Większa galaktyka została uszkodzona, ale mniejsza ucierpiała znacznie bardziej. Pływowe siły grawitacyjne są prawdopodobnie odpowiedzialne za wyrwanie zawartości NGC 4438, redukcję masy NGC 4435 i usunięcie większości jej gazu i pyłu.

Według innej możliwości, za zniszczenia spowodowane w NGC 4438 odpowiedzialna jest gigantyczna galaktyka eliptyczna Messier 86, leżąca dalej od Oczu i niewidoczna na tej fotografii. Najnowsze obserwacje odnalazły włókna zjonizowanego gazu łączące dwie duże galaktyki, wskazujące, że mogły zderzyć się w przeszłości.

Galaktyka eliptyczna Messier 86 oraz Oczy należą do bardzo bogatej gromady galaktyk w Pannie. W takich zagęszczonych obszarach kolizje galaktyk są dość częste, więc być może NGC 4438 ucierpiała zarówno od NGC 4435, jak i Messier 86.

Zaprezentowana fotografia jest pierwszą uzyskaną w ramach projektu Kosmiczne Klejnoty ESO. Ta nowa inicjatywa będzie produkować astronomiczne zdjęcia dla celów edukacyjnych i popularyzacji astronomii. Projekt korzysta z czasu obserwacyjnego w sytuacji gdy warunki na niebie nie są odpowiednie dla obserwacji naukowych. Uzyskiwane są zdjęcia interesujących, intrygujących i atrakcyjnych wizualnie obiektów. Dane udostępniane są także zawodowym astronomom za pomocą archiwum naukowego ESO.

W tym przypadku mimo, że występowało trochę chmur, atmosfera była wyjątkowo stabilna, co pozwoliło na uzyskanie bardzo wyraźnych szczegółów na zdjęciu wykonanym za pomocą instrumentu FORS2 pracującego na VLT [1]. Użyto światła przechodzącego przez dwa różne filtry: czerwony (na zdjęciu kolor czerwony) i zielono-żółty (na zdjęciu kolor niebieski), z czasami ekspozycji odpowiednio 1800 i 1980 sekund.

Uwagi

[1] FORS2 to pracujący w zakresie widzialnym i w bliskim ultrafiolecie spektrograf dla VLT (FOcal Reducer and low dispersion Spectrograph). Jest zainstalowany na teleskopie VLT Unit Telescope 1.

Więcej informacji

ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Projekt Kosmiczne Klejnoty ESO
• Zdjęcia VLT

Kontakt

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
E-mail: rhook@eso.org

Olivier R. Hainaut
ESO, Science Liaison, education and Public Outreach Department
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6752
Tel. kom.: +49 151 2262 0554
E-mail: ohainaut@eso.org

Lars Lindberg Christensen
Head, ESO education and Public Outreach Department
Garching bei München, Germany
Tel.: +49-89-3200-6761
Tel. kom.: +49-173-3872-621
E-mail: lars@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1131