Komunikat prasowy

VST patrzy na Tryplet Lwa – i jeszcze dalej

27 lipca 2011

Olbrzymie zdjęcie z nowego teleskopu VLT Survey Telescope (VST) i kamery OmegaCAM w Obserwatorium ESO Paranal ukazuje tryplet trzech jasnych galaktyk w gwiazdozbiorze Lwa. Dodatkowo w tle widać słabe obiekty, które zwróciły uwagę astronomów bardziej niż pierwszoplanowe galaktyki. Wyraźny obraz tych słabych obiektów z VST demonstruje siłę teleskopu i kamery OmegaCAM w wykonywaniu map odległego Wszechświata.

VST [1] to najnowsza konstrukcja w Obserwatorium ESO Paranal (eso1119). Jest to najnowocześniejszy 2,6-metrowy teleskop zaopatrzony w gigantyczną 268-megapikselową kamerę OmegaCAM [2]. Tak jak wskazuje jego nazwa, VST jest przeznaczony do wykonywania przeglądów nieba w świetle widzialnym i jest największym na świecie teleskopem zbudowanym wyłącznie do tego zadania. Duży widok Trypletu lwa pokazuje świetną jakość zdjęć otrzymanych za pomocą VST i jego kamery.

Tryplet Lwa to grupa oddziałujących ze sobą galaktyk położona około 35 milionów lat świetlnych od Ziemi. Wszystkie trzy są spiralne, tak jak nasza Droga Mleczna, chociaż na pierwszy rzut oka może nie byto oczywiste, ponieważ ich dyski są nachylone pod różnymi kątami do naszej linii widzenia. NGC 3628, w lewej części zdjęcia, jest widoczna „z boku”, ma grube pasma pyłu rozmieszczone wzdłuż płaszczyzny galaktyki. Obiekt Messnera M 65 (na górze po prawej) oraz M 66 (na dole po prawej), są natomiast wystarczająco nachylone, aby było widać ramiona spiralne.

Wielkie teleskopy mogą zwykle badać w danym momencie tylko jedną z galaktyk (na przykład potw1026a oraz eso338c), ale pole widzenia VST – dwukrotnie szersze niż Księżyc w pełni – jest na tyle duże, że na jednej klatce zdjęcia mieszczą się wszystkie trzy członkinie grupy. VST pokazuje także dużą liczbę słabszych, odleglejszych galaktyk, widocznych w tle jako smugi.

Na pierwszym planie nowego zdjęcia widać także wiele punktów – gwiazd różnej jasności, znajdujących się w naszej własnej galaktyce. Jednym z naukowych celów VST są poszukiwania znacznie słabszych obiektów w Drodze Mlecznej, takich jak brązowe karły, planety, gwiazdy neutronowe i czarne dziury. Uważa się, że rozmieszczone są w halo galaktyki, ale są zbyt słabe, aby je bezpośrednio zaobserwować, nawet największymi teleskopami. Aby wykrywać takie obiekty w sposób pośredni, VST będzie poszukiwać subtelnych zjawisk wywołanych przez mikrosoczewkowanie grawitacyjne [3].

Naukowcy oczekują, że dzięki takim badaniom VST zwiększy nasze zrozumienie ciemnej materii, o której sądzi się, że jest największym składnikiem galaktycznego halo. Wskazówki na temat natury tej materii, a także na temat natury ciemnej energii, powinny zostać znalezione w trakcie przeglądów VST dotyczących odległego Wszechświata. Teleskop odkryje dalekie gromady galaktyk i kwazary o dużym przesunięciu ku czerwieni, które pomogą astronomom zrozumieć wczesny Wszechświat i odnaleźć odpowiedzi na dawno temu sformułowane pytania w kosmologii.

Wracając w rejon znacznie nam bliższy – zdjęcie zawiera także ślady kilku planetoid w Układzie Słonecznym, które przemieściły się wzdłuż zdjęcia w trakcie ekspozycji. Widać je jako krótkie kolorowe linie [4], których jest na zdjęciu co najmniej dziesięć. Liczba planetoid jest szczególnie duża, gdyż Lew jest gwiazdozbiorem zodiakalnym, leżącym w płaszczyźnie Układu Słonecznego.

Zdjęcie stanowi złożenie ekspozycji wykonanych w trzech różnych filtrach. Światło, które przeszło przez filtr bliskiej podczerwieni zostało oznaczone kolorem czerwonym, światło z czerwonej części widma kolorem zielonym, a światło zielone kolorem purpurowym.

Uwagi

[1] Projekt VST stanowi joint venture pomiędzy INAF–Osservatorio Astronomico di Capodimonte, Neapol, Włochy oraz ESO.

[2] OmegaCAM została zaprojektowana i zbudowana przez konsorcjum instytutów z Holandii, Niemiec i Włoch, z bardzo dużym wkładem ESO.

[3] Mikrosoczewkowanie jest zjawiskiem soczewkowania grawitacyjnego, w którym obecność słabego, ale masywnego obiektu może zostać wywnioskowana z efektu, jaki jego grawitacja wywołuje na światło pochodzące od odleglejszej gwiazdy. Jeżeli na skutek odpowiedniego położenia słaby obiekt przechodzi wystarczająco blisko linii widzenia odleglejszej gwiazdy, jego pole grawitacyjne zakrzywia światło pochodzące od gwiazdy tła. Może to prowadzić do mierzalnego zwiększenia jasności takiej gwiazdy. Mikrosoczewkowanie opiera się na rzadko występujących konfiguracjach obiektów, jest więc zwykle obserwowane przez duże przeglądy nieba, które obejmują wielką liczbę potencjalnych gwiazd tła.

[4] Ślady są albo zielone albo purpurowe/czerwone. Ekspozycje w filtrach pokolorowanych na zielono zostały uzyskane w trakcie innej nocy obserwacyjnej w stosunku do tych, którym przypisano kolory czerwony i purpurowy.

Więcej informacji

ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Zdjęcia VST

Kontakt

Douglas Pierce-Price
ESO, Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6759
E-mail: dpiercep@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych