Komunikat prasowy

Projektant teleskopów ESO Raymond Wilson otrzymał prestiżową Nagrodę Kavliego z astrofizyki

4 czerwca 2010

Raymond Wilson, którego pionierskie badania w optyce w ESO umożliwiły istnienie dzisiejszych wielkich teleskopów, dzięki technologii „optyki aktywnej”, został laureatem Nagrody Kavliego 2010 z astrofizyki. Założyciel i pierwszy lider Grupy Optyki i Teleskopów w ESO podzielił wartą milion dolarów nagrodę z dwoma amerykańskimi naukowcami, Jerrym Nelsonem i Rogerem Angelem.

Przyznawana co dwa lata nagroda została ustanowiona w 2008 r. przez Norweską Akademię Nauk, Fundację Kavliego oraz norweskie Ministerstwo Edukacji i Badań Naukowych. Otrzymują ją naukowcy, którzy wnieśli znaczący wkład w rozwój wiedzy z zakresu nanotechnologii, neurologii i astrofizyki. Nagroda funkcjonuje jako uzupełnienie dla Nagrody Nobla.

Nagroda nosi imię swojego fundatora Freda Kavliego, norweskiego przedsiębiorcy i filantropa, który później założył Kavlico Corpora­tion w Stanach Zjednoczonych – dzisiaj jednego z największych na świecie dostawców detektorów dla aeronautyki, do zastosowań w samochodach oraz w przemyśle.

Wilson, który rozpoczął pracę w ESO w 1972 r., usiłował uzyskać perfekcję w optyce, rozwijając pomysł optyki aktywnej jako sposobu na udoskonalenie rozmiaru luster głównych teleskopów. To ich wielkość determinuje zdolność teleskopu do zbierania światła i badania słabych, odległych obiektów. Przed erą optyki aktywnej lustra o średnicy ponad sześciu metrów nie nadawały się do użytku, były zbyt ciężkie, kosztowne i odkształcały się z powodu grawitacji i zmian temperatury. Użycie optyki aktywnej, która zachowuje optymalną jakość obrazu poprzez nieustanne korygowanie kształtu lustra podczas prowadzenia obserwacji, umożliwiło tworzenie lżejszych i cieńszych tzw. „luster meniskowych”.

Pierwszą implementację optyki aktywnej Wilson zastosował w rewolucyjnym Teleskopie Nowej Technologii (NTT - New Technology Telescope) w Obserwatorium ESO La Silla i kontynuował rozwój i udoskonalanie technologii aż do swojego przejścia na emeryturę w 1993 r. Od tamtej pory optyka aktywna stała się standardową częścią współczesnej astronomii, stosowana jest w każdym dużym teleskopie, włącznie z Bardzo Dużym Teleskopem VLT (ESO’s Very Large Telescope), siecią teleskopów składającą się z czterech pojedynczych instrumentów o 8,2-metrowych lustrach grubych na 17,5 cm. Optyka aktywna umożliwiła VLT stanie się najbardziej efektywnym obserwatorium naziemnym, będzie także integralną częścią projektu Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu Europejskiego E-ELT (ESO’s European Extremely Large Telescope). Technologia optyki aktywnej jest także częścią bliźniacznych 10-metrowych teleskopów Kecka, 8,2-metrowego teleskopu Subaru i dwóch 8,1-metrowych teleskopów Gemini.

Współlaureaci Jerry Nelson i Roger Angel byli pionierami w segmentacji głównych luster teleskopów – tak jak to zastosowano w teleskopach Kecka, a także w rozwoju lekkich zwierciadeł o dużej światłosile.

Webcast z Oslo (Norwegia) z ceremonii ogłoszenia laureatów nagrody jest dostępny na www.kavlifoundation.org i www.kavliprize.no.

Więcej informacji

ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Należy do niego 14 krajów: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz teleskop VISTA, największy na świecie instrument do przeglądów nieba. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 42-metrowy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Oficjalny komunikat
• O Nagrodzie Kavliego
• Optyka aktywna

Kontakt

Jason Spyromilio
ESO, Head of the E-ELT Telescope Project Office
Garching, Germany
Tel.: +49 89 3200 6411
E-mail: jspyromi@eso.org

Lars Lindberg Christensen
ESO, Head of ESO education and Public Outreach Department
Garching, Germany
Tel.: +49 89 3200 6761
Tel. kom.: +49 173 387 2621
E-mail: lars@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych

Jest to tłumaczenie Komunikatu prasowego ESO eso1022