Komunikaty prasowe 2017

20 grudnia 2017: Astronomowie wykorzystali należący do ESO teleskop VLT do pierwszych bezpośrednich obserwacji granulacji na powierzchni gwiazdy poza Układem Słonecznym – starzejącego się czerwonego olbrzyma π1 Gruis. Nowe zdjęcie z instrumentu PIONIER ukazuje komórki konwekcyjne tworzące powierzchnię tej gigantycznej gwiazdy o średnicy 350 razy większej niż rozmiary Słońca. Każda komórka pokrywa ponad jedną czwartą średnicy gwiazdy i mierzy około 120 milionów kilometrów. Nowe wyniki zostaną opublikowane w tym tygodniu w czasopiśmie „Nature”.

13 grudnia 2017: Kamera OmegaCAM na VLT Survey Telescope zarejestrowała lśniący obraz gwiezdnego żłobka o nazwie Sharpless 29. Na gigantycznej fotografii można dostrzec wiele astronomicznych zjawiska, w tym kosmiczny pył i obłoki gazu, które odbijają, absorbują i reemitują światło młodych, gorących gwiazd w mgławicy.

6 grudnia 2017: Echelle SPectrograph for Rocky Exoplanet and Stable Spectroscopic Observations (ESPRESSO) z sukcesem przeprowadził swoje pierwsze obserwacje. Jest zainstalowany na należącym do ESO teleskopie VLT w Chile. Będzie szukał egzoplanet z niespotykaną dokładnością, poszukując maleńkich zmian w świetle ich gwiazd macierzystych. Po raz pierwszy instrument będzie w stanie połączyć światło od wszystkich czterech teleskopów VLT i uzyskać moc zbierającą odpowiadającą 16-metrowemu teleskopowi.

29 listopada 2017: Astronomowie korzystający z instrumentu MUSE na należącym do ESO teleskopie VLT w Chile przeprowadzili najgłębszy w historii przegląd spektroskopowy. Skupili się na Ultragłębokim polu Hubble’a, mierząc odległości i własności 1600 bardzo słabych galaktyk, w tym 72 nigdy wcześniej nie wykrytych, nawet przez sam Kosmiczny Teleskop Hubble’a. Ten przełomowy zestaw danych dał już efekt w postaci 10 publikacji naukowych opublikowanych w specjalnym wydaniu czasopisma „Astronomy & Astrophysics”. Uzyskane bogactwo informacji daje astronomom wgląd w powstawanie gwiazd we wczesnym Wszechświecie i pozwala na badanie ruchów i innych własności wczesnych galaktyk – a wszystko to możliwe dzięki unikatowym możliwościom spektroskopowym MUSE.

20 listopada 2017: Po raz pierwszy w historii astronomowie zbadali planetoidę, która dotarła do Układu Słonecznego z przestrzeni międzygwiazdowej. Obserwacje wykonane teleskopem VLT w Chile, który należy do ESO, a także obserwacje w innych obserwatoriach na całym świecie, pokazują, że ten unikatowy obiekt przez miliony lat podróżował przez kosmos zanim miał szansę natrafić na nasz system gwiazdowy. Jest ciemny, czerwonawy, mocno wydłużony, skalisty lub o dużej zawartości metali. Najnowsze wyniki badań ukażą się 20 listopada 2017 r. w czasopiśmie „Nature”.

15 listopada 2017: Planeta o rozmiarach Ziemi i umiarkowanej temperaturze została odkryta w odległości 11 lat świetlnych od Układu Słonecznego. Odkrycia dokonał zespół naukowców korzystający z unikatowego instrumentu HARPS do poszukiwania planet. Nowy świat ma oznaczenie Ross 128 b i jest drugą pod względem odległości planetą o przyjaznej temperaturze odkrytą po Proximie b. Jest także najbliższa planeta odkryta wokół nieaktywnego czerwonego karła, co zwiększa prawdopodobieństwo, że planeta potencjalnie nadaje się do życia. Ross 128 b będzie jednym z głównych celów dla Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu (ELT), który będzie w stanie poszukiwać biomarkerów w atmosferach planet.

3 listopada 2017: Obserwatorium ALMA w Chile wykryło pył wokół Proximy Centauri, najbliższej gwiazdy względem Układu Słonecznego. Nowe obserwacje ujawniły świecenie od zimnego pyłu w obszarze pomiędzy odległościami od Proximy Centauri do jednej do czterech odległości Ziemi od Słońca. Dane wskazują także na występowanie jeszcze chłodniejszego zewnętrznego pasa złożonego z pyłu i mogą sugerować istnienie rozwiniętego systemu planetarnego. Struktury te są podobne do znacznie większych pasów w Układzie Słonecznym. Naukowcy sądzą, że są zbudowane z cząstek skalistych i lodowych, którym nie udało się uformować planet.

25 października 2017: Na tym gigantycznym zdjęciu gromady Galaktyk w Piecu o uwagę rywalizują niezliczone galaktyki, niektóre dostrzegalne jedynie jako drobne punkty świetlne, a inne dominujące na pierwszym planie. Jedną z nich jest galaktyka soczewkowata NGC 1316. Turbulentna przeszłość tego najbardziej zbadanego obiektu pozostawiła w nim delikatną strukturę pętli, łuków i pierścieni, które udało się astronomom sfotografować najlepiej z dotychczasowych badań. Wykorzystano do tego VLT Survey Telescope (VST). To zadziwiająco głębokie zdjęcie pokazuje także miriady słabych obiektów i słabe światło wewnątrz gromady.

16 października 2017: Wiele teleskopów ESO w Chile wykryło pierwszego optycznego odpowiednika dla źródła fal grawitacyjnych. Te historyczne obserwacje sugerują, że unikalny obiekt jest wynikiem zlania się (ang. merger) dwóch gwiazd neutronowych. Kataklizmiczne następstwa tego typu zdarzenia - od dawna przewidywane zjawiska zwane kilonowymi – rozprzestrzeniają we Wszechświecie ciężkie pierwiastki, takie jak złoto i platyna. Niniejsze odkrycie, opisane w kilku publikacjach w czasopiśmie „Nature” i innych magazynach, dostarcza także najsilniejszego jak dotąd dowodu na to, że krótkotrwałe błyski gamma są powodowane przez zderzenia gwiazd neutronowych.

2 października 2017: Obserwacje wykonane przy pomocy Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) i prowadzonej przez ESA misji Rosetta, ujawniły występowanie organicznego halonowego gazu freonu-40 wokół gwiazdy i wokół komety. Halony powstają na Ziemi w procesach organicznych. Jest to pierwsze ich wykrycie w przestrzeni międzygwiazdowej. Odkrycie sugeruje, że halony organiczne mogą nie być dobrymi wskaźnikami życia, jak do tej pory miano nadzieję, ale za to mogą być istotnym składnikiem materii, z której formują się planety. Wyniki badań, które ukażą się w czasopiśmie „Nature Astronomy”, uwypuklają wyzwania jakie są w poszukiwaniach molekuł, które mogą być wskaźnikami życia poza Ziemią.

27 września 2017: Spektakularna mgławica planetarna NGC 7009, znana jako Mgławica Saturn, wyłania się z ciemności niczym seria baniek mydlanych o dziwnych kształtach rozświetlonych odcieniami różu i błękitu. Kolorowe zdjęcie zostało uzyskane potężnym instrumentem MUSE na teleskopie VLT, który należy do ESO. Wykonano je w ramach badań mających na celu opracowanie po raz pierwszy mapy pyłu wewnątrz mgławicy planetarnej. Mapa, która pokazuje bogactwo zawiłych struktur w pyle, w tym takich jako otoczki, halo, czy dziwne struktury o kształtach fal, pomoże astronomom w zrozumieniu, w jaki sposób mgławice planetarne uzyskują swoje dziwne kształty i symetrie.

20 września 2017: Astronomowie wykorzystali sieć ALMA do uzyskania niesamowicie pięknego obrazu delikatnej bańki materii rozwianej wokół egzotycznej czerwonej gwiazdy U Antliae. Obserwacje te pomogą astronomom w lepszym zrozumieniu, w jaki sposób gwiazdy ewoluują podczas późniejszych stadiów swoich cyklów życia.

13 września 2017: Astronomowie korzystający z należącego do ESO teleskopu VLT wykryli tlenek tytanu w atmosferze planety pozasłonecznej (egzoplanety). Dokonano tego po raz pierwszy. Odkrycie wokół planety WASP-19b, należącej do kategorii gorących jowiszów, umożliwiła moc instrumentu FORS2. Dało nam unikatowe informacje o składzie chemicznym oraz strukturze temperatury i ciśnienia w atmosferze tego nietypowego, bardzo gorącego świata. Wyniki ukażą się dzisiaj w czasopiśmie „Nature”.

1 września 2017: 1 września 2017 r. Xavier Barcons ostał ósmym Dyrektorem Generalnym ESO, przejmując stanowisko po swoim poprzedniku, którym był Tim de Zeeuw, sprawujący tę funkcję od 2007 r. Barcons zaczyna swoją pracę w ciekawych dla ESO czasach. Budowa Ekstremalnie Wielkiego Teleksopu (ELT) szybko postępuje, a pierwsze światło teleskop ma uzyskać w 2024 r.

30 sierpnia 2017: ALMA została wykorzystana do wykrycia turbulentnych rezerwuarów zimnego gazu otaczających odległą galaktykę gwiazdotwórczą. Dzięki wykryciu po raz pierwszy CH+, badania otwierają nowe okno na eksplorację krytycznej epoki powstawania gwiazd we Wszechświecie. Występowanie tej molekuły daje nowe informacje na temat sposobu, w jaki galaktyki przedłużały swój okres gwałtownego formowania się gwiazd. Wyniki badań ukażą się w czasopiśmie „Nature”.

23 sierpnia 2017: Dzięki należącemu do ESO interferometrowi VLTI, astronomowie uzyskali najbardziej szczegółowy w historii obraz gwiazdy – czerwonego nadolbrzyma o nazwie Antares. Wykonano także pierwszą mapę prędkości materii w atmosferze gwiazdy innej niż Słońce. Mapa pokazała niespodziewane turbulencje w niezmiernie rozległej atmosferze gwiazdy Antares. Wyniki opublikowano w czasopiśmie „Nature”.

16 sierpnia 2017: Obserwacje „galaktyk meduzowatych” przy pomocy należącego do ESO teleskopu VLT ujawniły nie znany wcześniej sposób na czerpanie paliwa przez czarne dziury. Wydaje się, że mechanizm ten produkuje gazowe „macki”, a nowo narodzone gwiazdy, od których pochodzi przezwisko dla tego rodzaju galaktyk, umożliwiają dotarcie gazu w centralne rejony galaktyk, żywiąc czarną dziurę, która znajduje się w każdej z galaktyk i powoduje ich jasne świecenie. Wyniki badań ukazały się dzisiaj w czasopiśmie „Nature”.

2 sierpnia 2017: Teleskop Główny nr 4 (Yepun), wchodzący w skład teleskopu VLT, został przekształcony w pełni adaptacyjny teleskop. Po ponad dekadzie planowania, budowy i testowania, nowe urządzenie optyki adaptacyjnej (adaptatywnej) o nazwie Adaptive Optics Facility (AOF), uzyskało pierwsze światło z instrumentem MUSE. Otrzymano niesamowicie ostre obrazy mgławic planetarnych i galaktyk. Połączenie AOF i MUSE tworzy jeden z najbardziej zaawansowanych i najpotężniejszych systemów technologicznych kiedykolwiek zbudowanych dla astronomii naziemnej.

27 lipca 2017: Dzięki nowym obserwacjom przy pomocy należącego do ESO teleskopu VST, astronomowie odkryli trzy różne populacje niemowlęcych gwiazd w gromadzie w Mgławicy Oriona. To niespodziewane odkrycie dodaje nowy, bardzo ważny aspekt, do zrozumienia w jaki sposób formują się takie gromady. Odkrycie sugeruje, ze powstawanie gwiazd może zachodzić falami, z których każda zachodzi w znacznie szybszej skali czasowej niż do tej pory przypuszczano.

19 lipca 2017: Stacja MASCARA (Multi-site All-Sky CAmeRA) w Obseratorium La Silla w Chile uzyskała pierwsze światło. To nowe urządzenie będzie poszukiwać tranzytujących egzoplanet, w trakcie ich przechodzenia na tle gwiazd macierzystych. Ma utworzyć katalog celów dla przyszłych, dokładniejszych obserwacji planet pozasłonecznych.