Wzlot i upadek supernowej

Nowa, nietypowa sekwencja wideo pokazuje gwałtowne pojaśnienie i powolny spadek jasności supernowej w galaktyce. Supernowa, która otrzymała oznaczenie SN 2012fr, została odkryta 27 października 2012 r. przez francuskiego astronoma Alaina Klotza. Zdjęcia wykonane za pomocą automatycznego teleskopu TAROT, pracującego w Obserwatorium ESO La Silla w Chile, zostały skompilowane w celu utworzenia unikalnego filmu.

Supernowe są wynikiem eksplozji i kataklizmicznej śmierci określonych typów gwiazd. Są tak jasne, że mogą przyćmić blaskiem swoją rodzimą galaktykę na wiele tygodnia, zanim powoli znikną z pola widzenia.

Supernowa 2012fr [1] została odkryta przez Alaina Klotza w popołudnie 27 października 2012 r. Był zajęty pomiarami jasności słabej gwiazdy zmiennej na zdjęciu z automatycznego teleskopu TAROT (Télescope à Action Rapide pour les Objets Transitoires) w Obserwatorium ESO La Silla, gdy zauważył nowy obiekt, którego nie było na zdjęciu wykonanym trzy dni wcześniej. Po sprawdzeniu przez astronomów teleskopami na całym świecie, jasny obiekt został potwierdzony jako supernowa typu Ia.

Niektóre gwiazdy występują wspólnie z drugą gwiazdą, krążąc wokół wspólnego centrum grawitacji. W niektórych przypadkach jedna z nich może być bardzo starym białym karłem, który kradnie materię od swojej towarzyszki. W pewnym momencie biały karzeł pobierze tak dużo materii, że stanie się niestabilny i eksploduje. Taki scenariusz znamy pod nazwą supernowej typu Ia.

Ten typ supernowych jest bardzo ważny, gdyż stanowi najbardziej wiarygodny sposób pomiaru odległości do bardzo odległych galaktyk we wczesnym Wszechświecie. Poza lokalną grupą galaktyk astronomowie potrzebują bardzo jasnych obiektów o przewidywalnych własnościach, które mogą służyć za drogowskazy pomagające w wykonaniu mapy historii rozszerzania się Wszechświata. Supernowe typu Ia są idealne, ponieważ maksimum ich jasności i spadek blasku zachodzą w prawie taki sam sposób dla każdego wybuchu. Pomiary odległości do supernowych typu Ia doprowadziły do odkrycia, że tempo rozszerzania się Wszechświata przyspiesza, za co przyznano Nagrodę Nobla z Fizyki w  2011 r.

Galaktyką macierzystą supernowej jest NGC 1365 (zobacz także potw1037a), elegancka galaktyka spiralna z poprzeczką położona w odległości 60 millionów lat świetlnych w kierunku konstelacji Pieca. Ze średnicą około 200 000 lat świetlnych wyróżnia się pośród innych galaktyk w gromadzie w Piecu. Przez galaktykę przebiega olbrzymia prosta poprzeczka, zawierająca w środku jądro. Nową supernową można łatwo dostrzec tuż nad jądrem, na środku zdjęcia.

W roku 2012 astronomowie odkryli ponad 200 nowych supernowych, wśród których SN 2012 fr należy do najjaśniejszych. Supernową dostrzeżono po raz pierwszy 27 października 2012 r., gdy była bardzo słaba, a maksimum blasku osiągnęła 11 listopada 2012 r. [2]. Potem była łatwo dostrzegalna jako słaba gwiazda, za pomocą średnich rozmiarów teleskopów amatorskich. Wideo zostało skompilowane z serii zdjęć galaktyki wykonanych w okresie trzech miesięcy, od odkrycia w październiku do połowy stycznia 2013 r.

TAROT jest 25-centymetrowym automatycznym teleskopem optycznym, zdolnym do poruszania się bardzo szybko i rozpoczęcia obserwacji w ciągu sekundy. Został zamontowany w Obserwatorium La Silla w roku 2006 w celu wykrywania rozbłysków promieniowania gamma. Zdjęcia, na których pojawiła się SN 2012fr, zostały wykonane przez filtry niebieski, zielony i czerwony.

Uwagi

[1] Oznaczenia supernowych składają się z roku, w którym dokonano odkrycia oraz kolejności odkrycia obiektu w danym roku (co jest oznaczane literami alfabetu). Fakt odkrycia supernowej przez zespół z Francji oraz litery "fr" w oznaczeniu są przypadkowa zbieżnością.

[2] W tamtym momencie miała 11,9 magnitudo. Jest to około 200 razy zbyt słaby blask, aby dostrzec obiekt gołym okiem w pogodną, ciemną noc. Ale gdyby supernowa w maksimum blasku i nasza gwiazda, Słońce, były widoczne z tej samej odległości, supernowa byłaby 3 miliardy razy jaśniejsza od Słońca.

Linki

• Wideo: TAROT discovers a bright supernova in NGC 1365
• Wideo: TAROT discovers a bright supernova in NGC 1365 (excerpt)