Persbericht

Nieuwe ESO-afbeelding legt donkere wolf aan hemel vast

31 oktober 2024

Ter gelegenheid van Halloween, presenteert de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) deze ‘spooktaculaire’ foto van een donkere nevel die als een wolfachtig silhouet afsteekt tegen een kleurrijke kosmische achtergrond. Deze nevel heeft de passende bijnaam Donkere Wolfnevel en is vastgelegd op een 283 miljoen pixels tellende foto van de VLT Survey Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal (Chili).

De Donkere Wolfnevel staat in het sterrenbeeld Schorpioen, van ons uit gezien dicht bij het centrum van de Melkweg, op ongeveer 5300 lichtjaar van de aarde. De foto bestrijkt een hemelgebied zo groot als vier volle manen, maar maakt in feite deel uit van een nog grotere nevel die Gum 55 wordt genoemd. Als je goed kijkt, zou de wolf zelfs een weerwolf kunnen zijn, die klaarstaat om nietsvermoedende omstanders vast te grijpen…

Als je dacht dat duisternis gelijkstaat aan leegte, heb je het mis. Donkere nevels zijn koude wolken van kosmisch stof die zo dicht zijn, dat ze het licht van objecten die zich achter hen bevinden verduisteren. Zoals hun naam al aangeeft, zenden ze – in tegenstelling tot andere nevels – geen licht uit. De stofdeeltjes waaruit ze bestaan absorberen zichtbaar licht en laten alleen straling op langere golflengten door, zoals infrarood licht. Astronomen bestuderen deze wolken van bevroren stof omdat zij vaak nieuwe sterren-in-wording bevatten.

Natuurlijk laat zo’n spookachtige wolf aan de hemel zich alleen maar opsporen doordat hij tegen een heldere achtergrond afsteekt. Deze foto laat dan ook gedetailleerd zien hoe de wolf afsteekt tegen de gloeiende sterren-vormende wolken achter hem. Deze kleurrijke wolken bestaan voornamelijk uit waterstofgas en vertonen roodachtige tinten die worden opgewekt door de intense ultraviolette straling van pasgeboren sterren.

Sommige donkere nevels, zoals de Kolenzaknevel, zijn met het blote oog te zien en spelen een belangrijke rol in hoe inheemse volken de sterrenhemel interpreteren [1], maar dat geldt niet voor de Donkere Wolf. Deze foto is gemaakt met behulp van gegevens van de VLT Survey Telescope, die eigendom is van het Italiaanse Nationale Instituut voor Astrofysica (INAF), en op de ESO-sterrenwacht op Paranal in de Chileense Atacama-woestijn is ondergebracht. De telescoop is voorzien van een speciale camera om de zuidelijke hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen.

De foto bestaat uit opnamen die op verschillende tijdstippen zijn gemaakt, elk met een filter dat een andere kleur licht doorlaat. Dat is gebeurd tijdens de VST Photometric Hα Survey of the Southern Galactic Plane and Bulge (VPHAS+), een hemelverkenning waarbij zo’n 500 miljoen objecten in onze Melkweg onderzocht zijn. Surveys als deze helpen wetenschappers om de levensloop van sterren in ons eigen sterrenstelsel beter te begrijpen, en de verzamelde gegevens zijn vrij toegankelijk via het ESO science portal. Doorzoek deze schat aan gegevens zelf maar: wie weet ontdek je nog wel meer griezelige vormen in het donker!

Noten

Het Mapuche-volk van Centraal- en Zuid-Chili noemt de Kolenzaknevel pozoko (waterbron), en de Inca’s noemden hem yutu (naar een patrijsachtige vogel).

Meer informatie

De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) stelt wetenschappers van over de hele wereld in staat om de geheimen van het heelal te ontdekken, ten bate van iedereen. Wij ontwerpen, bouwen en exploiteren observatoria van wereldklasse die door astronomen worden gebruikt om spannende vragen te beantwoorden en de fascinatie voor astronomie te verspreiden, en bevorderen internationale samenwerking op het gebied van de astronomie. ESO, in 1962 opgericht als intergouvernementele organisatie, wordt inmiddels gedragen door 16 lidstaten (België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland) en door het gastland Chili, met Australië als strategische partner. Het hoofdkwartier van de ESO en haar bezoekerscentrum en planetarium, de ESO Supernova, zijn gevestigd nabij München in Duitsland, maar onze telescopen staan opgesteld in de Chileense Atacama-woestijn – een prachtige plek met unieke omstandigheden voor het doen van hemelwaarnemingen. ESO exploiteert drie waarnemingslocaties: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope en Very Large Telescope Interferometer, evenals surveytelescopen zoals VISTA. Ook zal ESO op Paranal de Cherenkov Telescope Array South huisvesten en exploiteren – ’s werelds grootste en gevoeligste observatorium van gammastraling. Samen met internationale partners beheert ESO APEX en ALMA op Chajnantor, twee faciliteiten die de hemel waarnemen in het millimeter- en submillimetergebied. Op Cerro Armazones, nabij Paranal, bouwen wij ‘het grootste oog ter wereld’ – ESO’s Extremely Large Telescope. Vanuit onze kantoren in Santiago, Chili, ondersteunen wij onze activiteiten in het gastland en werken wij samen met Chileense partners en de Chileense samenleving.