Persbericht

Een vurig schouwspel van stellaire geboorte en dood

27 november 2013

De Grote Magelhaense Wolk is een van de naaste buren van de Melkweg. Astronomen hebben ESO’s Very Large Telescope ingezet om een van de minder bekende gebieden van dit stelsel te verkennen. Deze nieuwe opname toont wolken van gas en stof die door hete pasgeboren sterren in hun omgeving tot allerlei vreemde vormen zijn gekneed. Ook laat de opname de gevolgen zien van de dood van een ster: filamenten die door een supernova-explosie zijn voortgebracht.

Met een afstand van slechts 160.000 lichtjaar (eso1311) is de Grote Magelhaense Wolk in het sterrenbeeld Goudvis een van onze meest nabije galactische buren. Het stelsel is rijk aan actieve stervormingsgebieden, waarvan sommige – zoals de Tarantulanevel (eso1033) – zo helder zijn dat we ze vanaf de aarde met het blote oog kunnen zien. Deze nieuwe opname, gemaakt met de Very Large Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal in Chili, geeft een impressie van het gebied NGC 2035 (rechts), dat ook wel de Drakenkopnevel wordt genoemd.

NGC 2035 is een zogeheten HII-gebied, een emissienevel bestaande uit wolken van gas die door de energierijke straling van jonge sterren aan het gloeien worden gebracht. Deze straling berooft de atomen in het gas van hun elektronen, die zich uiteindelijk weer met andere atomen verenigen en licht uitzenden. In die gaswolken bevinden zich ook opeenhopingen van stof die licht absorberen in plaats van uitzenden, en zich als golvende banen en andere donkere vormen vertonen.

De draderige structuren links op de foto zijn niet het gevolg van stergeboorten, maar juist van de dood van een ster. Ze zijn ontstaan bij een van de heftigste gebeurtenissen die in ons heelal plaatsvinden: een supernova-explosie [1]. Bij zulke explosies komt vaak zoveel licht vrij dat het stelsel waartoe de ster behoort volledig wordt overstraald (zie ook eso1315 en potw1323a).

Aan de foto kun je nauwelijks zien hoe groot deze wolken zijn – ze hebben afmetingen van honderden lichtjaren. En ze bevinden zich niet in ons Melkwegstelsel, maar ver daarbuiten. Met een lengte van 14.000 lichtjaar is de Grote Magelhaense Wolk best heel groot, maar in vergelijking met ons Melkwegstelsel, dat ongeveer tien keer zo groot is, is hij bescheiden van omvang.

Deze foto is verkregen met de FOcal Reducer and low dispersion Spectrograph, een instrument van de Very Large Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal, in het noorden van Chili. De opname maakt deel uit van het Cosmic Gems-programma [2].

Noten

[1] Het overblijfsel van de supernova-explosie dat op deze foto te zien is, heet SNR 0536-67.6.

[2] Het Cosmic Gems-programma van ESO is een initiatief waarbij interessante, intrigerende of visueel aantrekkelijke objecten voor educatieve of publicitaire doeleinden met ESO-telescopen worden gefotografeerd. Het programma maakt gebruik van ‘telescooptijd’ die niet bruikbaar is voor wetenschappelijke waarnemingen. Toch kunnen de verzamelde gegevens geschikt zijn voor wetenschappelijke doeleinden en ze worden daarom ook beschikbaar gesteld aan astronomen.

Meer informatie

ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 39-meter Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.