Persbericht

Spiraalpracht opgesierd door uitdovende supernova

20 maart 2013

Op ongeveer 35 miljoen lichtjaar van de aarde, in het sterrenbeeld Eridanus, staat het spiraalstelsel NGC 1637. In 1999 werd de serene aanblik van dit stelsel verstoord door de verschijning van een zeer heldere supernova. Astronomen die de nasleep van deze explosie met de Very Large Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal onderzochten, hebben ons een verbluffend beeld van dit betrekkelijk nabije sterrenstelsel verschaft.

Supernovae behoren tot meest gewelddadige gebeurtenissen in de natuur. Ze markeren de oogverblindende dood van sterren en stralen soms feller dan al het licht van de miljarden sterren van hun moederstelsel bij elkaar.

In 1999 maakte de Lick-sterrenwacht in Californië melding van de ontdekking van een nieuwe supernova in het spiraalstelsel NGC 1637. Hij werd opgespoord met een telescoop die speciaal was gebouwd om naar deze zeldzame, maar belangrijke hemelobjecten te speuren [1]. Vervolgwaarnemingen werden aangevraagd om de ontdekking te bevestigen en verder te onderzoeken. De supernova werd veelvuldig waargenomen en kreeg de aanduiding SN 1999em. Na zijn spectaculaire explosie in 1999 hebben wetenschappers de helderheid van de supernova, die in de loop van de jaren geleidelijk afnam, nauwkeurig gevolgd.

Vóór zijn dood was de ster die SN 1999em werd heel zwaar: meer dan acht keer de massa van de zon. Aan het eind van zijn bestaan stortte zijn kern ineen, wat de aanzet was tot een catastrofale explosie [2].

Tijdens hun vervolgwaarnemingen van SN 1999em hebben astronomen vele VLT-opnamen van dit object gemaakt. De combinatie daarvan geeft ons een heel duidelijk beeld van zijn moederstelsel, NGC 1637. Zijn spiraalstructuur komt op deze foto naar voren als een opvallend patroon van blauwe, jonge sterren, gloeiende gaswolken en donkere stofbanden.

Hoewel NGC 1637 op het eerste gezicht een tamelijk symmetrisch object lijkt, heeft hij enkele interessante eigenschappen. Het is wat astronomen een scheef spiraalstelsel noemen: de relatief losjes gewikkelde spiraalarm linksboven de kern strekt zich veel verder uit dan de compactere, kortere arm rechtsonder, die halverwege zijn loop doorsneden lijkt.

Elders op de foto is het beeld bezaaid met veel nabijere sterren en verder weg gelegen sterrenstelsels die toevallig in dezelfde richting staan.

Noten

[1] De supernova werd ontdekt met de Katzman Automatic Imaging Telescope van de Lick-sterrenwacht op Mount Hamilton in Californië.

[2] SN 1999em is een supernova van Type IIp. De ‘p’ staat voor ‘plateau’, wat betekent dat supernovae van dit type nog relatief lang na hun maximum helder blijven.

Meer informatie

ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 39-meter Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• FORS-instrument
• Foto’s van de VLT

Contact

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT & Survey Telescopes Press Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
Mobiel: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso1315.