Persbericht

Jonge sterrenhoop in de schijnwerper

7 september 2011

Deze frappante opname van de open sterrenhoop NGC 2100 is gemaakt met ESO’s New Technology Telescope. Deze heldere verzameling sterren is ongeveer 15 miljoen jaar oud en bevindt zich in de Grote Magelhaense Wolk, een nabij buurstelsel van de Melkweg. De sterrenhoop is omringd door gloeiend gas van de dichtbijgelegen Tarantulanevel.

Door de nabijheid van de indrukwekkende Tarantulanevel (eso0650) en de kolossale sterrenhoop RMC 136 (eso1030) zien waarnemers NGC 2100 vaak over het hoofd. Het gloeiende gas van de Tarantulanevel probeert ook op deze foto alle aandacht naar zich toe te trekken – de kleurrijke gebieden liggen aan de rand van deze nevel. Deze nieuwe foto kwam tot stand door met het EMMI-instrument [1] van de New Technology Telescope van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili) opnamen te maken door verschillende kleurfilters. De sterren zijn in hun natuurlijke kleuren afgebeeld; het licht van gloeiende, geïoniseerde waterstof (hier rood gekleurd) en zuurstof (blauw) is daaroverheen gelegd.

De kleuren die de nevel vertoont zijn afhankelijk van de temperaturen van de sterren die het gas doen oplichten. De hete, jonge sterren van de Tarantulanevel, die tot de sterrenhoop RMC 136 behoren, bevinden zich rechtsboven deze foto en zijn krachtig genoeg om zuurstof aan het gloeien te brengen [2], wat in de blauwe flarden op deze foto resulteert. De rode gloed onder NGC 2100 wijst erop dat ofwel de buitenste begrenzing van de invloedssfeer van de hete sterren van RMC 136 is bereikt, of dat dit gebied wordt gedomineerd door koelere, oudere sterren, die alleen waterstof tot gloeien kunnen brengen. De sterren waaruit NGC 2100 bestaat zijn ouder en minder energetisch, en veroorzaken weinig of geen nevelgloed.

Sterrenhopen zijn groepen sterren die ongeveer gelijktijdig zijn geboren uit één en dezelfde wolk van gas en stof. De sterren met de meeste massa ontstaan doorgaans in het centrum van de sterrenhoop, de lichtere sterren meer naar buiten. In combinatie met de hogere sterdichtheid in het centrumgebied leidt dat ertoe dat de kern van de sterrenhoop helderder is dan de buitendelen.

NGC 2100 is een open sterrenhoop, wat wil zeggen dat zijn sterren relatief los gebonden zijn door de zwaartekracht. Zulke sterrenhopen hebben een levensduur van enkele tientallen tot honderden miljoenen jaren: door zwaartekrachtsinteracties met andere objecten verspreiden hun sterren zich uiteindelijk. Bolvormige sterrenhopen, die er op het eerste gezicht ongeveer net zo uitzien, bevatten veel meer oude sterren en zijn veel sterker gebonden. Daardoor hebben deze een veel langere levensduur: veel bolvormige sterrenhopen zijn bijna zo oud als het heelal zelf. Dus hoewel NGC 2100 ouder is dan zijn buren in de Grote Magelhaense Wolk, is hij naar kosmische maatstaven nog piepjong.

De gegevens voor de foto van deze ondergewaardeerde jonge sterrenhoop werden voor de ESO-fotowedstrijd Hidden Treasures [3] in 2010 uit de ESO-archieven opgedoken door deelnemer David Roma.

Noten

[1] EMMI staat voor ESO Multi Mode Instrument. Het is een combinatie van een camera en een spectrograaf.

[2] De meeste gloed van de zuurstof is afkomstig van zuurstofatomen die twee elektronen zijn kwijtgeraakt. Deze sterke emissie treedt in nevels veel op, maar stelde de eerste astronomische spectroscopisten voor een raadsel: zij schreven het licht toe aan een nieuw element, dat zij ‘nebulium’ noemden.

[3] ESO’s fotowedstrijd Hidden Treasures 2010 stelde amateurastronomen in de gelegenheid om de enorme ESO-archieven door te spitten op onvermoede astronomische juweeltjes die alleen maar opgepoetst hoefden te worden. Meer informatie over Hidden Treasures is te vinden op http://www.eso.org/public/events/hiddentreasures/.

Meer informatie

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa, en het meest productieve astronomische observatorium ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerp, de bouw en het beheer van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op sterrenkundig gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. Ook is ESO de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste sterrenkundige project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop (E-ELT), een telescoop van de 40-meterklasse die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• Foto’s van de NTT en de La Silla-sterrenwacht
• David Roma’s Hidden Treasures-foto

Contact

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
Mobiel: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso1133.