Persbericht

ESO-telescoopontwerper Raymond Wilson wint prestigieuze Kavli-prijs voor de astrofysica

4 juni 2010

De Kavli-prijs voor de astrofysica gaat dit jaar naar Raymond Wilson, wiens baanbrekende optische onderzoek bij ESO de huidige reuzentelescopen mogelijk maakte. Als oprichter en eerste leidinggevende van de ESO-onderzoeksgroep Optiek en Telescopen deelt Wilson de geldprijs van een miljoen dollar met de Amerikaanse wetenschappers Jerry Nelson en Roger Angel.

De tweejaarlijkse prijs, die in 2008 werd ingesteld, wordt uitgereikt door de Noorse Academie voor Wetenschap en Letteren, de Kavli-stichting en het Noorse ministerie voor Onderwijs en Onderzoek. Hij wordt toegekend aan onderzoekers die een aanzienlijke bijdrage hebben geleverd aan onze kennis op het gebied van nanowetenschap, neurowetenschap en astrofysica, en kan worden beschouwd als een aanvulling op de Nobelprijs. De prijs is genoemd naar en wordt gefinancierd door Fred Kavli, de Noorse ondernemer en filantroop die later het Amerikaanse bedrijf Kavlico oprichtte – inmiddels een van de grootste leveranciers van sensoren voor toepassing in vliegtuigen, auto’s en industrie.

Wilson, die zich in 1972 bij ESO aansloot, streefde naar optische perfectie. Hij ontwikkelde het idee van de actieve optiek als een manier om telescopen van grotere hoofdspiegels te kunnen voorzien. De omvang van deze spiegel bepaalt het vermogen van een telescoop om licht te verzamelen, en zwakke en verre objecten te kunnen bestuderen. Vóór de introductie van de actieve optiek konden geen spiegels met een middellijn van meer dan zes meter worden gemaakt: die waren te zwaar en te kostbaar, en zouden onder hun gewicht en door temperatuurveranderingen doorbuigen. De actieve optica, die de beeldkwaliteit optimaliseert door tijdens de waarnemingen voortdurend de vorm van de spiegel bij te stellen, maakte de dunnere en daardoor ook lichtere ‘meniscusspiegels’ mogelijk.

Wilson paste de actieve optiek voor het eerst toe bij de baanbrekende New Technology Telescope van de ESO-sterrenwacht op La Silla. Nadien heeft hij deze technologie tot aan zijn pensionering in 1993 verder ontwikkeld en verbeterd. Inmiddels is de actieve optiek niet meer weg te denken uit de moderne sterrenkunde. Hij wordt toegepast in alle grote telescopen, inclusief ESO’s Very Large Telescope (VLT) – een opstelling van vier afzonderlijke telescopen met een 8,2-meter spiegel die slechts 17,5 centimeter dik is. Actieve optiek heeft belangrijk bijgedragen aan het grote succes van de VLT-sterrenwacht, en is ook onlosmakelijk verbonden met ESO’s European Extremely Large Telescope (E-ELT) project. De technologie van de actieve optiek is tevens ingebouwd in de beide 10-meter Keck-telescopen, de 8,2-meter Subaru-telescoop en de twee 8,1-meter Gemini-telescopen.

Medeprijswinnaars Jerry Nelson en Roger Angel hebben respectievelijk pionierswerk verricht bij de ontwikkeling van gesegmenteerde telescoopspiegels – zoals toegepast in de Keck-telescopen – en de ontwikkeling van lichtgewicht spiegels met een kleine openingsverhouding.

Een webcast uit Oslo, Noorwegen, waarin de prijswinnaars worden bekendgemaakt, is te volgen op www.kavlifoundation.org en www.kavliprize.no.

Meer informatie

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa, en het meest productieve astronomische observatorium ter wereld. ESO wordt ondersteund door 14 landen: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerp, de bouw en het beheer van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op sterrenkundig gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staat ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld. Ook is ESO de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA. Daarnaast is ESO momenteel bezig met ontwerpstudies voor de 42-meter Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Contact

Jason Spyromilio
ESO, Head of the E-ELT Telescope Project Office
Garching, Germany
Tel: +49 89 3200 6411
E-mail: jspyromi@eso.org

Lars Lindberg Christensen
ESO, Head of ESO education and Public Outreach Department
Garching, Germany
Tel: +49 89 3200 6761
Mobiel: +49 173 387 2621
E-mail: lars@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso1022.

Usage of ESO Images, Videos, Web texts and Music
Are you a journalist? Subscribe to the ESO Media Newsletter in your language.