Persbericht

VISTA: baanbrekende nieuwe surveytelescoop in gebruik

11 december 2009

ESO’s nieuwe VISTA telescoop (Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy) heeft zijn eerste foto’s gepubliceerd. Vista is een surveytelescoop in het nabij-infrarode golflengtegebied en is de grootste telescoop ter wereld die de hemel in kaart gaat brengen. Zijn enorme spiegel, groot beeldveld en de supergevoelige detectoren zullen een geheel nieuw zicht op de zuidelijke hemel onthullen. Spectaculaire nieuwe beelden van de Vlamnevel (Flame Nebula), het centrum van de Melkweg en het sterrenstelselcluster Fornax bewijzen de kracht van deze telescoop.

Vista, de nieuwste telescoop van ESO's Paranal Observatorium in de Atacama woestijn in het noorden van Chili, staat op een bergtop dichtbij ESO Very Large Telescope (VLT) en deelt dezelfde uitzonderlijke waarneemomstandigheden. VISTA’s hoofdspiegel van 4,1 meter is de sterkst gekromde spiegel van deze grootte en kwaliteit ooit gemaakt - de afwijkingen van zijn perfecte oppervlak zijn minder dan een paar promille van de dikte van een haar - en zijn constructie is een formidabele prestatie.

VISTA is ontworpen door een consortium van 18 universiteiten in Groot-Brittannië [1], onder leiding van Queen Mary Universiteit in Londen en maakt deel uit van een bijdrage in natura aan ESO als onderdeel van de Britse toetredingsovereenkomst. De Britse Science and Technology Facilities Council's (SFTC) en Astronomy Technology Centre (STFC, UK ATC) deden het projectmanagement van het ontwerp en de bouw van de telescoop.

“VISTA is een unieke aanvulling op ESO’s observatorium op Cerro Paranal. De telescoop zal een voortrekkersrol spelen in het verkennen van de zuidelijke hemel in het infraroodgebied en zal veel interessante objecten ontdekken voor verdere studie met de VLT, ALMA en de toekomstige Europese Extremely Large Telescope (E-ELT),” zegt Tim de Zeeuw, directeur-generaal van de ESO.

Het hart van VISTA is een 3 ton wegende camera met 16 speciale infrarooddetectors, met in totaal 67 megapixels. Door waar te nemen op golflengten die langer zijn dan die wij met onze ogen kunnen zien, zal VISTA objecten kunnen bestuderen die onzichtbaar zijn in zichtbaar licht, omdat ze te koel zijn, achter stofwolken schuilgaan, of omdat ze zo ver weg staan dat het licht tijdens zijn lange reis door de ruimte ver is uitgerekt door de uitdijing van het heelal. De camera moet worden gekoeld tot - 200 graden Celsius, om verzadiging van de zwakke infrarode straling uit de ruimte te voorkomen. De VISTA camera is ontworpen en gebouwd door een consortium van onder meer Rutherford Appleton Laboratory, de UK ATC en de universiteit van Durham, Groot-Brittannië.

Omdat VISTA een enorme telescoop is met een groot beeldveld kan hij zowel zwakke bronnen detecteren als ook snel opnamen maken van een groot hemelgebied. Elke opname heeft een beeldveld van ongeveer tien keer de volle maan en VISTA zal objecten aan de hele zuidelijke hemel kunnen detecteren en catalogiseren met een gevoeligheid die 40 keer zo groot is als die van eerdere infraroodsurveys, zoals de zeer succesvolle Two Micron All-Sky Survey. Deze enorme vooruitgang in waarnemingskracht, vergelijkbaar met het verschil tussen waarnemingen met het blote oog en Galileo’s eerste telescoop, zal een enorm aantal nieuwe objecten onthullen en een veel completer overzicht geven van zeldzame, bijzondere objecten aan de zuidelijke hemel.

“We zijn zeer blij dat we de astronomische gemeenschap de VISTA telescoop kunnen leveren. De uitzonderlijke kwaliteit van de wetenschappelijke data is een eerbetoon aan alle wetenschappers en ingenieurs die betrokken zijn geweest bij dit spannende en uitdagende project, " aldus Ian Robson, hoofd van de UK ATC.

De eerste gepubliceerde opname toont de Vlamnevel (NGC 2024), een spectaculair stervorminggebied in het sterrenbeeld Orion. In zichtbaar licht gaat de kern van dit object schuil achter dikke stofwolken maar de VISTA opname, gemaakt in het infrarode golflengtegebied, kan doordringen in deze duisternis en onthult een cluster van hete jonge sterren. Het grote beeldveld van de VISTA camera heeft ook de gloed van NGC 2023 vastgelegd en de bekende Paardenkopnevel.

Het tweede beeld is een mozaïek van twee VISTA foto’s genomen richting het centrum van de Melkweg in het sterrenbeeld Boogschutter. Er is een groot aantal sterren te zien – deze foto toont ongeveer een miljoen sterren – en de meeste van deze sterren zijn normaalgesproken verhuld achter dikke stofwolken en alleen zichtbaar in het infrarood.
Op de derde foto heeft VISTA voorbij ons sterrenstelsel gekeken en een familiefoto gemaakt van een cluster sterrenstelsels in het sterrenbeeld Fornax. Door het grote beeldveld kunnen veel sterrenstelsels in een enkele opname worden vastgelegd, zoals het balkspiraalstelsel NGC 1365 en het enorme elliptische sterrenstelsel NGC 1399.

VISTA zal de zuidelijke hemel op een systematische manier in kaart brengen, te beginnen met zes nauwkeurige hemelsurveys met verschillende wetenschappelijke doelen in de eerste vijf jaar. Een survey behelst de hele zuidelijke hemel en de andere zijn gedetailleerde studies van kleinere gebieden. Door deze studies komen we meer te weten over de kenmerken, spreiding en het ontstaan van verschillende typen sterren en sterrenstelsels, kunnen we de driedimensionale structuur van ons sterrenstelsel en de Magelhaense wolken in beeld brengen en kunnen we de relatie bepalen tussen de structuur van het heelal en de mysterieuze donkere energie en donkere materie.

De enorme hoeveelheid data – 300 gigabytes per nacht en meer dan 100 terabytes per jaar – komen in een enorm digitaal ESO archief en zullen worden bewerkt tot afbeeldingen en catalogi bij datacentra van de universiteiten van Cambridge en Edinburgh. Alle data worden wereldwijd beschikbaar gesteld voor astronomen.

Jim Emerson, van de Queen Mary universiteit in Londen en leider van het VISTA consortium, kijkt uit naar de rijke wetenschappelijke oogst van deze nieuwe telescoop: “De geschiedenis heeft ons geleerd dat de opvallendste resultaten van zulke projecten meestal de resultaten zijn die je het minst verwacht. Ik ben erg benieuwd welke resultaten dat zullen zijn!”

Noten

[1] Het VISTA consortium staat onder leiding van Queen Mary University of London en bestaat uit: Queen Mary University of London, Queen's University of Belfast, University of Birmingham, University of Cambridge, Cardiff University, University of Central Lancashire, University of Durham, University of Edinburgh, University of Hertfordshire, Keele University, Leicester University, Liverpool John Moores University, University of Nottingham, University of Oxford, University of St Andrews, University of Southampton, University of Sussex en University College London.

Meer informatie

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa en wereldwijd het meest productieve astronomische observatorium. ESO wordt ondersteund door 14 landen: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit gericht op het ontwerp, de bouw en de exploitatie van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol in het bevorderen en organiseren van samenwerking in het sterrenkundig onderzoek. ESO exploiteert drie observatielocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal exploiteert ESO de Very Large Telescope (VLT), 's werelds meest geavanceerde optische observatorium en ESO is de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA. ESO is momenteel bezig met ontwerpstudies voor de 42-meter Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop ( E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• VISTA information
• Survey Telescopes handout
• VISTA HD video compilation

Contact

Prof. Jim Emerson
Queen Mary, University of London
UK
Tel: +44 794 127 1548
E-mail: j.p.emerson@qmul.ac.uk

Richard Hook
ESO Survey Telescopes PIO
Tel: +49 151 1055 5780
E-mail: rhook@eso.org

Julia Maddock
Science and Technology Facilities Council
UK
Tel: +44 1793 44 2094
E-mail: julia.maddock@stfc.ac.uk

Siân Halkyard
Queen Mary, University of London
UK
Tel: +44 20 7882 7454
E-mail: s.halkyard@qmul.ac.uk

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso0949.