Antarctische lucht boven Paranal

Dit prachtige panorama van ESO's Paranal Observatorium is gemaakt op 5 juli 2012. Het was een van de droogste dagen ooit op het Very Large Telescope-complex. Paranal ligt als een eiland temidden van massieve bewolking die in de verte boven de Stille Oceaan zweeft.

De extreem lage luchtvochtigheid werd gemeten door LHATPRO, een waterdamp-radiometer die als ondersteuning bij de observaties wordt ingezet [1]. Meteorologen van twee Chileense universiteiten vonden een verklaring voor de extreem droge omstandigheden: antarctische lucht die op grote hoogte ongewoon ver naar het noorden doordrong en boven Paranal neerdaalde.

Dit koufront bleef meer dan 12 uur boven Paranal hangen, waardoor de luchtvochtigheid boven het observatorium een recordlaagte bereikte [2]. Florian Kerber (ESO) en zijn collega's analyseerden deze ongewone weersomstandigheden en publiceerden de resultaten op 29 januari 2014 in een artikel in 'Monthly Notices of the Royal Astronomical Society' (hier te lezen).

Nu zul je misschien denken: wat is er zo bijzonder aan een droge woestijn? Normaal komt deze droogte alleen voor op veel grotere hoogten, zoals bij het ALMA-observatorium op het 5000 meter hoge Chajnantor-plateau. Paranal ligt met zijn 2635 meter ongeveer half zo hoog. Omdat infraroodwaarnemingen het best kunnen worden gedaan met weinig waterdamp in de lucht kan het zijn dat stelselmatige metingen met de LHATPRO-radiometer astronomen de mogelijkheid biedt om optimaal gebruik te maken van droge periodes op Paranal, en bijzonder goede infraroodwaarnemingen van het heelal te verkrijgen.

De foto is gemaakt door ESO photo ambassador Gabriel Brammer, die toevallig de zonsondergang voorafgaand aan deze droogte waarnam en het opvallend mooi en helder vond. Gabriel werkt als astronoom aan de ESO-sterrenwacht La Silla-Paranal. Wanneer hij geen ondersteunende activiteiten aan het observatorium verricht, bestudeert hij de vorming en evolutie van sterrenstelsels met behulp van 's werelds meest geavanceerde telescopen en instrumenten, waaronder de ESO Very Large Telescope en de Hubble Space Telescope.

Noten

[1] De 'Low Humidity and Temperature Profiling radiometer' (LHATPRO), vervaardigd door Radiometer Physics GmbH in Duitsland, maakt gebruik van sterke spectraallijnen van bepaalde elementen om het watergehalte van de atmosfeer te meten.

[2] De luchtvochtigheid wordt gemeten in de vorm van precipitabele waterdamp - een maat voor het atmosferische watergehalte. Het is de hoeveelheid water in een kolom van de atmosfeer dat zou kunnen neerslaan als regen. In dit geval werd slechts 0,1 mm precipitabele waterdamp gemeten - veel minder dan het gebruikelijke (maar toch al lage) cijfer van 2 mm bij Paranal.

Vertaling: Peter Middelkoop