APEX onthult het mysterie van het koude heelal

Deze prachtige panoramafoto is genomen door Babak Tafreshi, een ESO Photo Ambassador, en toont de Chajnantor-hoogvlakte in de Chileense Atacama-regio, badend in de laatse zonnestralen. Het plateau is de thuisbasis van de Atacama Pathfinder Experiment (APEX) telescoop, die te zien is aan de linkerkant van het panorama. APEX bestudeert vanaf deze afgelegen plek op 5000 meter boven de zeespiegel, het 'koude heelal'.

APEX is een 12-meter diameter telescoop die waarneemt in het millimeter en submillimeter gebied. Astronomen observeren met APEX verschijnselen die onzichtbaar zijn op kortere golflengten. De telescoop stelt hen in staat om moleculaire wolken te bestuderen. Dat zijn gebieden van dicht gas en kosmisch stof waarin nieuwe sterren worden geboren. Die jonge sterren zijn niet waarneembaar in het zichtbare en infrarood licht, maar gloeien fel in deze relatief langere golflengten. Astronomen gebruiken dit licht om de chemische en fysische omstandigheden in de moleculaire wolken te bestuderen. Ook is deze golflengte ideaal voor het bestuderen van een aantal van de vroegste en verste sterrenstelsels in het heelal.

APEX heeft vanaf de ingebruikname in 2005 veel belangrijke wetenschappelijke resultaten opgeleverd. Zo heeft APEX samen met ESO's Very Large Telescope materie gedetecteerd die werd verscheurd door het zwarte gat in het centrum van de Melkweg (eso0841). Een resultaat dat tot de top 10 van ESO's astronomische ontdekkingen wordt gerekend.

Op de grond rond APEX zijn clusters van witte 'Penitentes' te zien. De Penitentes (Spaans voor boetelingen) zijn een merkwaardig natuurverschijnsel dat voorkomt op hoogten van meer dan 4000 meter boven de zeespiegel. Het zijn dunne naalden van sneeuw of ijs. Met hun scherpe kant wijzen ze in de richting van de zon en bereiken een hoogte van enkele centimeters tot enkele meters.

APEX is een samenwerking tussen het Max Planck Instituut voor Radio Astronomie (MPIfR), het Onsala Space Observatory (OSO) en ESO. De operatie van APEX op Chajnantor is toevertrouwd aan ESO.

APEX's 12-meter schotel is gebaseerd op een prototype van een antenne voor een ander observatorium op Chajnantor, de Atacama Large Millimeter / submillimeter Array (ALMA). ALMA bestaat uit vierenvijftig 12-meter antennes en twaalf 7-meter antennes en wordt voltooid in 2013. ESO is de Europese partner in deze internationale sterrenkundige faciliteit, dat een samenwerkingsverband is van Europa, Noord-Amerika en Oost-Azië, in samenwerking met de Republiek Chili. 

Links

• Meer over APEX
• Eso Foto Ambassadeurs

Vertaling: Peter Middelkoop