Foto van de Week

11 januari 2016: Op deze foto, genomen bij het La Silla Observatory in Chili, ziet u de volle maan laaghangend in de paarse lucht. Een fotograaf zit op zijn knieën op de rotsen. De New Technology Telescope (NTT) prijkt op de top van de heuvel. Deze afbeelding laat de drie dingen zien die noodzakelijk zijn voor observationele sterrenkunde: Een object om waar te nemen, een telescoop om mee waar te nemen en een persoon om de waarneming te interpreteren. De maan is het dichtstbijzijnde hemelobject. Ze is de enige natuurlijke satelliet in een baan om de aarde. Ze bevindt zich op 400 000 kilometer afstand. Ondanks de esthetische gloed van de volle maan in deze afbeelding, is de maan geen grote vriend van astronomen. Het zonlicht dat door het maanoppervlak wordt gereflecteerd zorgt voor lichtvervuiling en maakt het moeilijker om verre en zwakke objecten waar te nemen. De man die op dit beeld ...

4 januari 2016: Deze vriendelijk uitziende wezens, gefotografeerd voor de ESO 3.6-metre telescope op het La Silla Observatory, zijn Guanacos. De Guanaco is een lama, net als de Vicuña. Het zijn de enige twee soorten kameelachtigen die in Noord-Chili leven. De Guanco is een van de grootste landzoogdieren van Chili. Ze worden tussen de een en de twee meter lang (van kop tot staart) en wegen maximaal 120 kilo. Deze onverschrokken avonturiers komen voor in Bolivia, Paraguay, Argentinië en in de hele Andes van Tierra del Fuego in het uiterste zuiden van Chili tot aan Peru in het noorden. Ze houden van woestijnbloemen, paddenstoelen, grassen, bladeren, bomen en zelfs van sommige cactusbloemen. Guanacos en vicuñas zijn geen vreemden voor de ESO in de Atacamawoestijn. In february 2014 dwaalde een vicuñaskalfje rond de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA). Het beest was gescheiden geraakt van de kudde nadat een vos de kudde had opgejaagd. Medewerkers ...

28 december 2015: De moderne wetenschap en de eerste mens komen samen in deze foto van een rotstekening dichtbij het La Silla Observatorium van ESO in Chili. Over de hele wereld zijn rotstekeningen gevonden. Sommige zijn meer dan 40.000 jaar oud. De tekening op de foto is van recenter tijd. Op de steen staan afbeeldingen van mensen, lama's en andere wilde kameelachtigen. De oorspronkelijke nomaden van de Atacamawoestijn in Chili zouden de kuddes hebben gevolgd door het grotendeels droge en onherbergzame land. Later gingen de nomaden over op een meer sedentair bestaan. Ze trokken niet meer, maar ontwikkelden oases in de woestijn en fokten kameelachtigen. De bleke gloed van sterren boven en achter de bergrug en het silhouet van een van de telescopen van La Silla illustreert de vooruitgang: van prehistorie tot aan het moderne tijdperk van de verkenning van de ruimte.

21 december 2015: Namens iedereen bij de ESO wensen we u een mooi eind van het jaar en een vruchtbaar 2016! Links Kerstkaart 2015

14 december 2015: Deze wolk van gas is vastgelegd door de ESO Zwakke Object Spectrograaf en Camera (EFOSC2) bij ESO’s La Silla Observatorium. De wolk bevindt zich in sterrenbeeld Centaur op het zuidelijk halfrond. Deze wolk van gas — genaamd NGC 3699 — is een planetaire nevel. Hij heeft een onregelmatig, gevlekte voorkomen. Een donkere 'barst' deelt de wolk ongeveer doormidden. Deze objecten hebben, ondanks hun naam, niks te maken met planeten. Ze worden gecreëerd in de laatste fases van de evolutie van een ster met soortgelijke massa's als de zon. De naam 'planetaire nevel' komt uit de tijd van hun ontdekking door William Herschel. De objecten werden met de telescopen van die tijd namelijk gezien als ronde objecten, net zoals de planeten gezien werden. Tegen het einde van hun leven hebben sterren zoals de zon hun voorraad waterstof in hun kern uitgeput. Daardoor komen de nucleaire reacties tot stilstand. Dit zorgt ervoor ...

7 december 2015: Dit verbluffende panorama laat de Melkweg zien in een boog boven ESO’s platform van de Very Large Telescope (VLT) op Cerro Paranal, Chili. Op 2635 meter boven zeeniveau is het Paranal Observatorium een van de beste astronomische waarneemlocaties ter wereld. Het is het paradepaardje van de Europese sterrenkunde vanaf de grond. De omvang van de wolkachtige en stoffige structuur van ons eigen sterrenstel is zichtbaar in groot detail als een zwak gloeiende band boven het waarneemplatform. Vanaf de aarde zien we de Melkweg als een band langs de hemel, omdat onze gunstige positie in één van de spiraalarmen ervoor zorgt dat we de schijfvormige structuur op zijn kant zien, terwijl we naar het centrum turen. Ons sterrenstelsel is omgeven door diverse kleine satellietsterrenstelsels. Zeer duidelijk te zien aan de linkerkant zijn de Kleine Maghelhaense Wolk en de Grote Maghelhaense Wolk. Deze dwergstelsels zijn lid van onze Lokale Groep van sterrenstelsels. ...

30 november 2015: Deze afbeelding is gemaakt tijdens de ESO Ultra HD Expedition. Drie verre objecten stralen boven een van de schotels van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA). Het meest opvallend is de rode Carinanevel, ook bekend als NGC 3372. Het is een grote gaswolk van voornamelijk waterstof waar recent stervorming heeft plaatsgevonden. Kortlevende zware blauwe sterren zenden enorme hoeveelheden uv-straling uit. Dat zorgt voor de ionisatie van het omliggende gas waardoor de waterstofatomen een karakteristieke rode kleur uitstralen. Uiteindelijk zullen supernova-explosies en sterrenwinden van de zwaarste sterren het gas van de Carinanevel verspreiden en blijven er een of meer clusters van sterren over. Twee van zulk soort clusters, NGC 3532 en IC 2602, zijn zichtbaar rechtsboven en linksboven de Carinanevel. Alle drie de objecten behoren tot het sterrenbeeld Carina (Kiel) en zijn voor het eerst gecatalogiseerd door de Franse sterrenkundige Nicolas Louis de Lacaille. De objecten lijken op de afbeelding dicht ...

23 november 2015: Deze afbeelding laat één van de vier Unit Telescopen zien die deel uitmaakt van ESO’s Very Large Telescope (VLT) in Paranal. Elk van de 8,2-meter telescopen heeft een naam gekregen in de Mapuche taal die de inheemse bevolking in Zuid-Chili spreekt. De Unit Telescoop in deze afbeelding heet Yepun, wat Venus betekend. De kleinere telescoop naast Yepun is één van de vier hulptelescopen. Die hebben een diameter van 1,8 meter. Deze vier worden samen met de Unit Telescopen gecombineerd tot de Very Large Telescope Interferometer (VLTI). In de afbeelding is de lasergeleide sterfaciliteit van Yepun te zien. De kleur van de laserstraal is exact afgesteld om een laag natriumatomen in de atmosfeer energetisch te activeren. Dit zorgt voor een kleine heldere plek die vervolgens dient als de kunstmatige ster. Deze 'ster' kan gebruikt worden als referentie om te bepalen hoezeer de atmosfeer het licht van de echte sterren vervormt. Dit ...

16 november 2015: Deze panorama-afbeelding, gemaakt door ESO-foto-ambassadeur Alexandre Santerne, toont een Mars-achtig landschap. De droge, rode, scene zou makkelijk verward kunnen worden met die van een andere wereld, maar dit is toch echt het La Silla Observatorium op 2400 meter boven zeeniveau. ESO’s eerste waarneemlocatie ligt in de buitengebieden van het zuidelijke deel van de Atacama-woestijn in Chili. De meer dan 300 heldere nachten per jaar, de weinige atmosferische turbulentie en de droge omstandigheden, zorgen ervoor dat La Silla de beste omstandigheden biedt voor waarnemingen vanaf de aarde. Gedurende vele jaren was het één van de meest wetenschappelijk productieve observatoria in de wereld en tot op de dag van vandaag heeft het jaarlijks nog steeds een belangrijke wetenschappelijke bijdrage. Het hoofdplatform van La Silla, aan de rechterkant van deze afbeelding, biedt onderdak aan een scala van telescopen waarmee astronomen het heelal kunnen onderzoeken. De meest opvallende is de ESO 3,58-meter New Technology ...

9 november 2015: De krachtige Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) onthult twee immense, geribbelde jets van dicht gas met bijna perfecte symmetrie. Ze komen uit een enkele bron in het midden van deze afbeelding. In hun oorsprong ligt een extreem jonge ster, een protoster. Uiteindelijk zal zich een ster vormen die lijkt op onze zon. De babyster, beter bekend als CARMA-7, en zijn jets liggen op een afstand van ongeveer 1400 lichtjaar van de aarde in het Zuidelijke Slang sterrencluster. Dit dichte cluster, in het sterrenbeeld Serpens (de Slang), herbergt ten minste dertig van dit soort protosterren die binnen korte tijd zullen ontbranden. De grote hoeveelheid protosterren levert astronomen een perfect laboratorium waarin zij de interacties tussen sterren en hun omgeving kunnen bestuderen. De eerste stapjes van het leven van een ster zijn nog steeds slecht begrepen, maar astronomen concluderen dat de geknoopte, rokerige jets zijn veroorzaakt door periodieke uitbarstingen van gas, dat ...

2 november 2015: Dit majestueuze panorama laat de omgeving zien van ESO’s La Silla Observatorium. De plek ligt op 2400 meter boven zeeniveau in de zuidelijke buitengebieden van de Chileense Atacamawoestijn. Ver weg van lichtvervuiling en van de bewoonde wereld biedt het een heldere blik op de nachtelijke hemel voor de ESO-telescopen. La Silla is een ESO-bolwerk sinds de jaren 1960. Deze afbeelding laat slechts een selectie van de aanwezige ESO-telescopen zien. De ESO 1-meter Schmidt telescoop, de ESO 1-meter telescoop en de ESO 1.52-meter telescoop zijn verder naar achteren te zien. La Silla is tevens de gastheer voor vele nationale telescopen, zoals voor de Deense 1.54-meter telescoop die aan de geheel linkerkant is afgebeeld en de zilveren koepel die de MPG/ESO 2.2-meter telescoop beschermt. De mist ligt over de valleien die La Silla omringen terwijl de ondergaande zon een oranje gloed boven de horizon achterlaat. Zodra de zon volledig verdwenen is, zal ...

26 oktober 2015: Waarnemingen met planetenjager SPHERE tonen een schijf van gas en stof op zijn kant rond de dubbelster HD 106906AB. SPHERE is geïnstalleerd op de derde Unit Telescoop van ESO's Very Large Telescope. De dubbelster bevindt zich in het sterrenbeeld Crux (het Zuiderkruis). Sterrenkundigen vermoedden al een tijd dat dit 13 miljoen jaar oude sterrenduo is omgeven door een stofschijf omdat het duo nog jong is en omdat het karakteristieke straling uitzendt. Maar de schijf was nog nooit waargenomen. Tot nu! De spectaculaire stofschijf van het systeem is zichtbaar linksonder. De schijf ligt rond beide sterren, vandaar de naam dubbelsterschijf (in het Engelse 'circumbinary disc'). De sterren zelf zijn verborgen achter een masker om te voorkomen dat hun helderheid het instrument verblindt. De sterren en de schijf worden ook nog eens begeleid door een exoplaneet (rechtsboven). De planeet, genaamd HD 106906 b, draait in een enorm wijde baan om de dubbelster. ...

19 oktober 2015: ESO’s SPHERE, een instrument dat jaagt op planeten en geïnstalleerd is op de Very Large Telescope in Chili, heeft een ongewone structuur ontdekt rond een nabijgelegen puberale ster genaamd HD 100453. HD 100453 is 'slechts' 350 lichtjaar van ons verwijderd en staat in het sterrenbeeld Centaur. Hij wordt omringd door een wervelende schijf van gas en stof, zichtbaar in rood en wit in deze afbeelding. Fascinerend genoeg zijn er twee zwakke spiraalarmen te zien die vanaf de schijf komen. Ze zijn waarschijnlijk gevormd door de invloed van totnogtoe onbekende planeten die zich in de schijf schuilhouden. De spiraalschijf is bijzonder symmetrisch en is zelfs één van de kleinste spiraalschijven ooit waargenomen rond een andere ster, wat een indrukwekkende demonstratie is van SPHERE’s kunnen. SPHERE is een krachtige planeetontdekker. Het instrument stelt ons in staat om direct de buitenaardse werelden en de stofschijven waarin zij zich vormen rondom andere sterren in ...

12 oktober 2015: Een jet-paar barst uit in bijna perfecte symmetrie. Dat is te zien in deze opname van een Herbig-Haro object (HH) 212. De opname is gemaakt door ESO’s ontmantelde Infrared Spectrometer And Array Camera (ISAAC). Het object is te zien in het sterrenbeeld Orion (de Jager) in een dicht moleculair stervormingsgebied, niet ver weg van de beroemde Paardenkopnevel. In gebieden als deze storten wolken van stof en gas ineen onder de invloed van zwaartekracht. Hierdoor krimpt de wolk en gaat hij steeds sneller ronddraaien. De wolk wordt heter totdat een jonge ster ontbrandt in het middelpunt van de wolk. Het overgebleven materiaal wervelt rond de pasgeboren protoster en vormt een accretieschijf die, onder de juiste omstandigheden, uiteindelijk zal evolueren tot het basismateriaal dat planeten, asteroïden en kometen zal vormen. Hoewel dit proces nog steeds niet volledig wordt begrepen, is het gebruikelijk dat een protoster en zijn accretieschijf jets veroorzaken. De ster ...

5 oktober 2015: Dit spectaculaire blikveld vol met sterren toont de bolvormige sterrenhoop NGC6553. Deze sterrenhoop staat op een afstand van ongeveer 19.000 lichtjaar in het sterrenbeeld Boogschutter. In dit veld hebben sterrenkundigen een mysterieus microlens-event gevonden. Microlensing is behoort tot het verschijnsel van de gravitationele lenzen. Het licht van een achtergrondbron wordt gebogen door het gravitatieveld van een voorgrond-object. Het zorgt voor een vergroot beeld van het achtergrond-object. Het object dat hier in NGC 6553 het microlensing-effect veroorzaakt heeft het licht van een rode reus gebogen. De rode reus zie je op de achtergrond bij de pijl. Als het microlens-object echt in het cluster ligt (de wetenschappers denken dat daar 50% kans op is), zou het een zwart gat kunnen zijn met een massa twee keer zo groot als onze zon. Het is dan de eerste van zijn soort die ontdekt is in een bolvormige sterrenhoop. Het zou tevens het oudst bekende ...

28 september 2015: In de ochtend (Europese tijd) van maandag 28 september 2015 was een spectaculaire maansverduistering te zien in Afrika, de Amerika's, Europa en het Midden Oosten. In Duitsland is deze gefotografeerd door Mahdi Zamani. Op de timelapse boven het ESO-hoofdkwartier is de maan zichtbaar tussen dunne wolken. De maan nog helder links bovenin en werd een stuk minder helder toen de maan in de aardschaduw kwam. Een maansverduistering vindt plaats wanneer de maan, de aarde en de zon precies op één lijn staan. Wanneer de maan door de schaduw van de aarde gaat, blokkeert onze planeet het licht van de zon dat direct op het maanoppervlak zou vallen. Op deze manier ontstaat er een totale eclips. Dat kan alleen gebeuren in de nacht van een volle maan. De maansverduistering van afgelopen ochtend vond plaats tijdens een zogenaamde supermaan; een volle maan die optreedt wanneer de maan het dichtst bij de aarde ...

21 september 2015: Deze prachtige plaat van de New Technology Telescope (NTT) is gemaakt net na de zonsondergang bij ESO's La Silla Observatory aan de rand van Chileense Atacamawoestijn. De maan is zijn reis langs de avondhemel al begonnen. De zon duikt, aan de linkerkant van de foto, via de oranje wolken onder de horizon. De laatste zonnestralen weerkaatsen nog op de muren van de NTT. De metalic koepel zorgt ervoor dat de telescoop gedurende de dag niet opwarmt. Dat zou namelijk de waarnemeningen verstoren: stijgende warme lucht en turbulentie zorgen voor vage afbeeldingen en ze verslechteren de 'seeing'. Niet alleen de mantel van de telescoop is zo ontworpen dat hitte geen vat heeft. De betonnen platforms en de parkeerplaatsen zijn allemaal wit geverfd om maar zoveel mogelijk licht (en warmte) te reflecteren.

14 september 2015: Centraal op de foto staat het grote diffractietralie. Het is het hart van de de ultra-precieze ESPRESSO spectrograaf, een exoplaneetzoeker van de nieuwste generatie. Hier ondergaat hij tests in de cleanroom van het hoofdkwartier van ESO in Garching bei München (Duitsland). Ingenieurs bij ESO hebben onlangs de tralies uitgelijnd. Dat is een ingewikkeld proces. ESO droeg bij aan de bouw en het uitlijnen van ESPRESSO. De tralies zijn de grootste ooit bij ESO gemaakt. Met 1,2 bij 0,3 meter is de tralie net zo groot als die van de HIRES-spectrograaf van de Keck 10-meter-telescoop. Nadat de tralie is uitgelijnd, wordt hij vastgezet in zijn houder. Alle onderdelen zijn gemaakt van Zerodur (hetzelfde materiaal dat is gebruikt voor de spiegels van de VLT). De componenten hoeven nooit meer bijgesteld te worden. De techniek van het vastzetten, is bedacht bij ESO en was al eerder een succes. ESPRESSO wordt geïnstalleerd op het ...

7 september 2015: Deze foto's laten de twee halfronden van Ceres zien. Ze zijn twee weken na elkaar genomen. Het zijn de beste foto's die ooit vanaf de grond genomen zijn van de dwergplaneet. Ze zijn gemaakt met het SPHERE-instrument op ESO's Very Large Telescope. De afbeeldingen maken deel uit van een poging die in juli 2015 is gestart om een polarimetrische kaart te maken van het oppervlak van Ceres. Ceres werd in 1801 ontdekt en was daarmee de eerste ontdekte planetoïde. De dwergplaneet bevindt zich in de planetoïdengordel tussen Mars en Jupiter in een gebied met de naam 'Main Belt' (hoofdgordel). Ceres is de grootste planetoïde in de Main Belt. Ceres bezit een groot waterreservoir, het grootste in de buurt van de aarde. Het meeste water bevindt zich als ijs in de mantel van de dwergplaneet. Het oppervlak van Ceres is ongeveer zo groot als India. Op de nieuwe foto's zijn enkele ...

31 augustus 2015: Deze opmerkelijke foto is gemaakt met behulp van een quadcopter die hoog boven Atacama zweefde. Zee, wolken en woestijn komen samen. ESO’s Very Large Telescope (VLT) wordt zacht belicht door de ondergaande zon. Op een belendende bergtop aan de rechterkant is de 4,1-meter Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) zichtbaar. Hij staat er wat eenzaam bij. Het gebied voor de VLT is gevuld met een roosterachtig raster van rails. Over die rails kunnen de VLT Auxiliary Telescopes bewegen. Als je deze telescopen op wat bepaalde afstanden van elkaar zet, dan krijg je een Interferometer, ofwel één grote reuzentelescoop.