Foto van de Week 2021

27 december 2021: De door ESO bediende Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) heeft vanaf zijn koepel op Cerro Paranal in de Chileense Atacamawoestijn een prachtig uitzicht op de majestueuze zuidelijke hemel, maar ook op de nabijgelegen bergtop, de thuisbasis van ESO's Very Large Telescope (VLT). VISTA is bedacht en ontwikkeld door een consortium van 18 universiteiten in het Verenigd Koninkrijk en is 's werelds grootste telescoop die volledig is gewijd aan het in kaart brengen van de hemel in infrarood licht. Er worden zes openbare onderzoeken uitgevoerd, die nemen het grootste deel van de waarneemtijd in beslag. Het doel is om objecten zoals bruine dwergen, veranderlijke sterren en oude quasars te ontdekken, nieuw licht te werpen op onderwerpen als de aard van donkere materie en heelalstructuuren, en zelfs om te helpen bij het maken van een 3D-kaart van ongeveer vijf procent van het waarneembare heelal. Maar waarom observeren in ...

20 december 2021: Nu 2021 ten einde loopt, sturen we jullie en jullie familie de beste wensen! Net als vorig jaar was het afgelopen jaar voor de meesten van ons een uitdaging. Hier bij ESO hebben we hard gewerkt om het heelal te blijven verkennen en zijn wonderen met jullie te delen, terwijl we ons personeel veilig en beschermd houden. Namens iedereen bij ESO wensen wij u een gezond einde van het jaar en een prachtige start van 2022!

13 december 2021: De foto van deze week zou je zomaar kunnen hypnotiseren! De cirkels van sterren lijken wel een draaikolk of optische illusie, en trekken je dieper in het adembenemende berglandschap van de Chileense Atacamawoestijn, de thuisbasis van ESO’s La Silla Sterrenwacht. Elke cirkelboog representeert één ster die een sterrenspoor trekt. Zo’n spoor is wordt veroorzaakt door de rotatie van de aarde, waardoor het lijkt alsof de sterren langs de hemel bewegen, en langzaam perfecte cirkelbogen tekenen met in het midden de zuidelijke hemelpool. Daarom heb je voor een foto als deze een lange sluitertijd nodig, om het verstrijken van de tijd vast te leggen. La Silla ligt ongeveer 2400 meter boven de zeespiegel, en biedt de perfecte omstandigheden voor foto’s als deze; er zijn ter plaatse meer dan 300 heldere nachten per jaar! Hier exploiteert ESO twee van de meest productieve telescopen in de 4-meterklasse ter wereld: de ESO 3,6-meter ...

6 december 2021: Dit familieportret van de telescopen van ESO’s La Silla Observatorium is gemaakt in 2019 tijdens een adembenemende zonsondergang boven de rand van de Chileense Atacamawoestijn. Vooraan op het portret staat een van La Silla’s nieuwe aanwinsten: BlackGEM, een array van optische telescopen dat binnenkort zal deelnemen aan de zoektocht naar een aantal van de meest krachtige en dramatische gebeurtenissen in het heelal, zoals het samensmeltende neutronensterren en zwarte gaten. Dit robotarray is ontwikkeld aan de Radboud Universiteit (vanaf daar wordt het array op afstand bestuurd), de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) en de KU Leuven. Deze exotische gebeurtenissen veroorzaken rimpelingen in de ruimtetijd genaamd zwaartekrachtsgolven. BlackGEM gaat samenwerken met zwaartekrachtsgolfdetectoren zoals LIGO en Virgo om de bronnen die verantwoordelijk zijn voor de golven te lokaliseren in zichtbaar licht. Hierdoor kunnen grotere telescopen — zoals ESO’s Very Large Telescope (VLT) — gedetailleerdere vervolgwaarnemingen uitvoeren. Dit zal sterrenkundigen inzicht geven in een ...

29 november 2021: Zoals mensen op een drukke kruising per ongeluk tegen elkaar aanlopen, kunnen sterrenstelsels in het heelal dat ook! Maar in dit geval is het gevolg dramatischer dan een klein duwtje. Wanneer twee sterrenstelsels botsen, versmelten ze met elkaar, waardoor een nieuw, groter stelsel ontstaat. Een voorbeeld is het NGC 7727-sterrenstelsel dat te zien is in deze afbeelding van ESO's VLT Survey Telescope (VST) in Chili. NGC 7727, 89 miljoen lichtjaar van de aarde verwijderd in het sterrenbeeld Waterman, is waarschijnlijk het resultaat van een botsing tussen twee sterrenstelsels die ongeveer een miljard jaar geleden plaatsvond. De gevolgen van deze enorme kosmische botsing zijn nog steeds zichtbaar in de eigenaardige, onregelmatige vorm van NGC 7727 en de sterrenstromen in de buitenste regionen. De afbeelding is gemaakt in zichtbaar licht als onderdeel van het VST-ATLAS-onderzoek. Het doel van het onderzoek is om een ​​uitgebreid gebied van de zuidelijke hemel in kaart te ...

22 november 2021: Krachtige lasers verlaten de koepel van een van de vier Unit Telescopes van ESO's Very Large Telescope (VLT) op het Paranal Observatorium in Chili. De bundels bereiken een laag in de atmosfeer ongeveer 90 kilometer boven de grond die zeer rijk is aan natriumatomen. De lasers laten het natrium oplichten en genereren zo kunstmatige sterren aan de hemel. Maar waarom? De atmosfeer van de aarde verstoort het licht dat ons bereikt van kosmische objecten, waardoor de scherpte waarmee wij die objecten kunnen waarnemen, afneemt. Het is precies die verstoring die sterren die wij vanaf de aarde zien, laten "fonkelen". Om waarnemingen voor dit effect te corrigeren, hebben astronomen een technologie ontwikkeld die bekend staat als adaptieve optica. Daarbij wordt een flexibele spiegel honderden keren per seconde vervormd om atmosferische turbulentie te compenseren. Om de nodige correcties te berekenen, heeft adaptieve optica echter referentiesterren nodig die zich dicht bij het waargenomen ...

15 november 2021: Ja, het heldere licht dat je in het midden van deze foto ziet en dat schijnt vanonder de donkere, roze gordel van de Melkweg, is in feite de koning van de planeten in het zonnestelsel! Jupiter wordt geflankeerd door twee heuvels met ESO's Very Large Telescope (links) en VISTA (rechts) in de Atacama-woestijn in Chili. Jupiter is de grootste planeet in ons zonnestelsel en het op twee na helderste object aan de nachtelijke hemel. Hij wordt alleen overtroffen door de maan en Venus. Het is zeker terecht dat hij genoemd is naar de god van de hemel en de donder! Jupiter bestaat hoofdzakelijk uit waterstof en helium. Een heel bijzonder kenmerk van Jupiter is de beroemde grote rode vlek op het oppervlak, eigenlijk een storm, de grootste in het zonnestelsel. Jupiter is meer dan eens waargenomen door de 8,2-m telescopen van de VLT. Het VISIR-instrument legde een verbluffend infraroodbeeld met ...

8 november 2021: De afbeelding toont een paar overlappende spiraalstelsels, NGC 3314a en b, die een majestueuze kosmische dans lijken op te voeren. De opname werd gemaakt met ESO's VLT Survey Telescope (VST). Maar laat je niet door het perspectief misleiden! Beide spiraalstelsels vertonen eigenlijk helemaal geen interactie. De twee sterrenstelsels, die zich op een afstand tussen 117 en 140 miljoen lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Hydra bevinden, hebben in feite fysiek helemaal geen verbinding. Ze lijken elkaar alleen te overlappen als ze vanuit de positie van de aarde worden bekeken. Deze unieke uitlijning geeft astronomen de mogelijkheid om veel eigenschappen van de sterrenstelsels te meten, zoals hoe stof sterlicht absorbeert. Zo kunnen we inzicht krijgen in hun samenstelling en evolutie. Er gaat nog een geheim schuil op deze foto als je goed kijkt naar het gebied rechtsonder. Ga je van de spiraalstelsels naar rechts beneden dan kom je halverwege een ...

1 november 2021: De Search for habitable Planets EClipsing ULtra-cOOl Stars (SPECULOOS)-telescopen op ESO's Paranal-sterrenwacht in de Atacama-woestijn in Chili zijn meestal de telescopen die op zoek zijn naar nieuwe werelden. Op deze foto lijkt echter de waarnemingslocatie zelf wel een planeet te zijn. Om dit te bereiken wordt gebruik gemaakt van een fotografietechniek die stereografische projectie wordt genoemd, waarbij een bolvormig beeld - zoals een 360º-panorama - op een vlak wordt geprojecteerd. De missie van SPECULOOS is om aardachtige planeten te detecteren op het moment dat ze tussen ons en hun kleine, koele moederster passeren. Deze moederster moet zich in de nabijheid van de zon bevinden. De passage van de planeet vóór de moederster leidt tot een kleine, regelmatige afname van de helderheid van de ster. Exoplaneten die met deze zogenaamde transitmethode zijn ontdekt, kunnen tot in detail worden bestudeerd, inclusief nauwkeurige metingen van hun massa en straal, en het analyseren van ...

25 oktober 2021: Deze afbeelding, die werd waargenomen met het MUSE-instrument van ESO's Very Large Telescope (VLT), toont de binnenste regionen van het verre balkspiraalstelsel NGC 5248, ook bekend als Caldwell 45. Dit sterrenstelsel, dat zich op ongeveer 59 miljoen lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Ossenhoeder bevindt, heeft de bijzonderheid dat het niet één maar twee ringen rond zijn centrum heeft. Deze ringen worden gekenmerkt door "hot spots" van starburst activiteit. Starburstgebieden, te zien in de afbeelding als een oranje gloed, vormen vaker sterren dan normaal. MUSE, wat staat voor Multi Unit Spectroscopic Explorer, is gemonteerd op Yepun, een van de vier 8,2-meter telescopen waaruit de VLT bestaat. MUSE breekt het licht van elke pixel in zijn gezichtsveld af in zijn samenstellende kleuren of golflengten. Hierdoor kunnen onderzoekers complexe mechanismen binnen grote objecten in kaart brengen, zoals het analyseren van stervorming in sterrenstelsels.

18 oktober 2021: Tegen de achtergrond van een prachtige zonsondergang boven het Chajnantor-plateau in de Atacama-woestijn houden de ALMA-antennes (Atacama Large Millimeter / submillimeter Array) wacht over de hemel. ALMA, waarvan ESO een partner is, is het grootste terrestrische astronomische project dat er bestaat. De prachtige oranje en rode tinten die de lucht verlichten terwijl de zon ondergaat achter de horizon geven ons een interessante les in fysica. Zonlicht met kortere, blauwere golflengten wordt meer verstrooid door gas- en stofmoleculen in de lucht wanneer het door de aardatmosfeer gaat dan zonlicht met langere, rodere golflengten. Naarmate de zon de horizon nadert, neemt het licht dat het aardoppervlak bereikt een langere weg door de atmosfeer, en het grootste deel van het blauwe deel van het zichtbare spectrum wordt verstrooid. Het licht dat onze ogen bereikt, kleurt de hemel rond de ondergaande zon in prachtige roodtinten. De schoonheid van deze bloedrode lucht is echter onzichtbaar ...

11 oktober 2021: Het gastvrije silhouet van een persoon is hier te zien tegen één van de hulptelescopen (ATs) bij het Paranal-observatorium van ESO in de Atacama-woestijn in Chili, terwijl de Kolenzaknevel op majestueuze wijze hallo zwaait in de vorm van een donkere vlek in het midden van de nachthemel. Dit is een van de vier 1,8-meter hulptelescopen die deel uitmaken van de Very Large Telescope van ESO, die ook bestaat uit nog vier gigantische 8,2-meter unittelescopen (UTs). Naargelang de behoeften van elk observeerproject kunnen de hulptelescopen herpositioneerd worden in maximaal 30 verschillende observeerlocaties via een systeem van sporen om zo samen te werken als deel van de VLT Interferometer. De interferometer combineert het licht dat de hulptelescopen of de unittelescopen opvangen van hemellichamen met een techniek die bekend staat als interferometrie. Dit laat onderzoekers toe om de kosmos in ongelofelijk veel detail te observeren. De Kolenzaknevel is de meest prominente donkere nevel ...

4 oktober 2021: Elke familie heeft zijn eigen tradities en het personeel van ESO’s Paranal-observatorium in de Atacama-woestijn in Chili is hierop geen uitzondering. Voor de observaties starten, ontmoeten de mensen elkaar op het platform van het observatorium om van de zonsondergang te genieten, in deze foto vergezeld door één van de 1,8-meter diameter hulptelescopen (ATs) van ESO’s Very Large Telescope (VLT). De hulptelescopen kunnen over rails bewogen worden en werken samen als een enkel “virtueel” instrument, de Very Large Telescope Interferometer (VLTI) die interferometrie gebruikt om licht te combineren dat verzameld wordt door de individuele telescopen en de kosmos doortast met scherpere ogen. De VLT bestaat ook uit vier statische 8,2m unittelescopen, die oftewel zelfstandig of samen met de VLTI kunnen werken. De oranje kleur van de Zon en de hemel bij zonsondergang wordt veroorzaakt door de aardatmosfeer. Deze verspreidt het licht dat de aarde bereikt vanuit de ruimte in verschillende richtingen ...

27 september 2021: De laagstaande zon accentueert de wolken die boven het Chileense Atacamalandschap hangen in deze Foto van de Week. Het tafereel baadt in diep, vuurrood licht. Het beeld wordt gedomineerd door het Purico-complex, een groep vulkanische bergen waarvan de hoogste top maar liefst 5703 meter hoog is! Op de afgelegen weg beneden rijdt een enkel voertuig, dat in zijn kielzog een stofwolk opwerpt, en aan de linkerkant van het beeld staat een groep gebouwen... en één antenne. Dit is het door ESO bestuurde Atacama Pathfinder Experiment (APEX), een van de hoogste telescopen ter wereld. APEX is ontworpen om de submillimetergolflengten tussen infrarood licht en radiogolven waar te nemen, welke essentieel zijn om de koudste, stoffigste en meest afgelegen objecten in het heelal te onthullen. In de loop der jaren is een breed scala aan astronomische verschijnselen onderzocht, waaronder de wilde vroege levens van de meest massieve sterrenstelsels en materie die door ...

20 september 2021: In deze Foto van de Week, gemaakt met een drone, kun je bijna alle telescopen bij ESO’s La Silla observatorium langs de top van de 2400 meter hoge zadelvormige berg de verte in zien slingeren. Een foto voor het La Silla familiealbum! La Silla ligt aan de rand van de Chileense Atacamawoestijn, ver van de door mensen veroorzaakte lichtvervuiling in een gebied dat beroemd is om zijn donkere, heldere luchten. Het was het eerste observatorium van ESO, ingehuldigd in 1969, en blijft tot op de dag van vandaag toonaangevend in de sterrenkunde. Per jaar worden ongeveer 300 wetenschappelijke artikelen gepubliceerd met behulp van waarnemingen door La Silla-telescopen. De meest prominente telescoop in deze afbeelding is de ESO 3.6-meter telescoop, de thuisbasis van 's werelds belangrijkste jachtinstrument op exoplaneten: de High Accuracy Radial Velocity Planet Searcher, ofwel HARPS. Dankzij de waarnemingen met HARPS hebben astronomen vastgesteld dat er waarschijnlijk ...

13 september 2021: Als je naar deze foto kijkt word je misschien een beetje duizelig! Deze Foto van de Week legt het noordelijk en het zuidelijk halfrond tegelijk vast — de hele nachtelijke hemel in één verbluffend beeld — iets dat in het echte leven onmogelijk te zien zou zijn. Om dit beeld te maken namen fotografen Petr Horálek en Juan Carlos Casado twee foto's bij observatoria op dezelfde breedtegraden op het noordelijk en zuidelijk halfrond. De bovenste helft is een foto genomen op het Roque de los Muchachos-observatorium van het Instituto de Astrofísica de Canarias, op het Canarisch eiland La Palma, 29 graden ten noorden van de evenaar. De onderste helft is genomen op ESO’s La Silla-observatorium in de Atacamawoestijn in Chili, 29 graden ten zuiden van de evenaar. Wanneer ze digitaal aan elkaar worden geplakt creëren ze een doorlopend weids uitzicht op de nachtelijke hemel. Een van de meest opvallende kenmerken ...

6 september 2021: Net zoals Atlas de hemel omhoog houdt in de oude Griekse mythe, lijkt het alsof ESO's Very Large Telescope (VLT) de maan ondersteunt in deze buitengewone foto van een volledige maansverduistering bij de Paranal-sterrewacht in de Chileense Atacamawoestijn. De foto is op 26 mei 2021 gemaakt door astrofotograaf Yuri Beletsky en staat op de ESO-kalender 2022. Om deze Foto van de Week te maken was een gedetailleerde planning nodig van de fotograaf. Zorgvuldige berekeningen stelden hem in staat een locatie te vinden negen kilometer ten oosten van Paranal, waar de ondergaande maansverduistering kort zichtbaar zou zijn net boven de koepels van de telescopen, zwak gloeiend in de vroege ochtendschemering. Een totale maansverduistering vindt plaats wanneer de zon, de aarde en de maan op één lijn liggen, met de aarde tussen de zon en de maan. De schaduw van de aarde houdt direct zonlicht tegen, zodat alleen licht dat al is ...

30 augustus 2021: Hoe ziet een vis de Melkweg? We kunnen een redelijk goed beeld krijgen dankzij deze foto van ons sterrenstelsel, genomen met een fisheye-lens. De foto is genomen vanaf de ingang van de Paranal Residencia bij het basiskamp van de Paranal-sterrenwacht, op 3 km afstand van ESO's Very Large Telescope (VLT). De Paranal Residencia is een ware “oase voor astronomen”. Gelegen in de Atacama-woestijn, een van de droogste gebieden op onze planeet, is het een comfortabel en modern gebouw waar ESO-medewerkers en bezoekers kunnen uitrusten tijdens hun lange diensten en beschermd zijn tegen de extreme plaatselijke klimatologische omstandigheden. De Residencia is een ondergrondse constructie met een 35 meter brede, met glas bedekte koepel, die natuurlijk licht binnenlaat, en een zwembad, dat het personeel helpt te ontspannen en ook bijdraagt aan het bevochtigingssysteem van het gebouw. De gevel van het gebouw opent naar de Stille Oceaan, op slechts 12 kilometer afstand. Vanaf ...

23 augustus 2021: Een vuurbol verlicht de nachtelijke hemel in Paranal in de Chileense woestijn waar drie Unit Telescopen en één Hulpelescoop van ESO's Very Large Telescope (VLT) toekijken hoe een meteoroïde aan het slot van zijn reis door het zonnestelsel in een verbluffende lichtflits zijn einde vindt. Meteoroïden zijn rotsachtige objecten, kleiner dan asteroïden, die door de ruimte dwalen. Wanneer ze de atmosfeer van de aarde binnendringen, worden ze warm en verdampen ze door wrijving met de lucht, waarbij ze een lichtgevend spoor in de lucht achterlaten: een vallende ster (of meteoor). De overblijfselen van een meteoroïde die niet volledig verdampt zijn en de grond bereiken, worden meteoriet genoemd. De kleur van het lichtgevende spoor onthult de chemische samenstelling van de meteoroïde. Groen en geel licht geven respectievelijk de aanwezigheid van magnesium en ijzer aan. De diffuse rode gloed aan de hemel wordt uitgestraald door de zuurstof en stikstof in de atmosfeer ...

16 augustus 2021: Donkere lijnen doorkruisen de Chileense lucht bij ESO's Paranal-sterrenwacht, waardoor het helderste deel van de Melkweg verstoppertje speelt met ESO's VISTA-telescoop. Deze lijnen, bekend als de Great Rift (in het Nederlands ook wel het Grote Rift of het Donkere Rift), zijn immense wolken van gas en stof die zich tussen het zonnestelsel en de binnengebieden van de Melkweg bevinden. Deze wolken absorberen het grootste deel van het zichtbare licht dat ons probeert te bereiken vanaf de miljarden sterren in het centrum van onze melkweg. Desalniettemin zijn astronomen zeer wel in staat om het middendeel van de Melkweg te onderzoeken door in infrarood- en radiolicht te observeren. Die golven gaan wel door de wolken zonder te worden geabsorbeerd, waardoor we letterlijk door de grote kloof kunnen "kijken". De Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA), onderdeel van ESO's Paranal Observatory, bevindt zich op de top vlak bij die waar de ...