Mededelingen 2024

25 oktober 2024: Na jaren werk, en duizenden randsensoren en actuatoren later, zijn de laatste van deze hoogwaardige onderdelen voor de hoofdspiegel van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT) voltooid. Met een middellijn van 39 meter is deze spiegel (M1) de grootste die ooit voor een optische telescoop is gemaakt. Hij is zó groot dat hij niet uit één stuk kon worden gemaakt. In plaats daarvan bestaat de spiegel uit 798 afzonderlijke segmenten. Elk zeshoekig segment heeft meerdere sensoren aan de randen en is gemonteerd op drie actuatoren. De ongeveer 4500 paren randsensoren en ruwweg 2400 actuatoren zijn nodig om alle segmenten nauwkeurig te positioneren en ze als één geheel te laten werken. Om een spiegelvorm met een volmaakt gladde kromming te verkrijgen, meten de hoeksensoren mogelijke uitlijnfouten, die vervolgens door de uiterst nauwkeurige actuatoren worden gecorrigeerd. De sensoren voor de ELT zijn de nauwkeurigste die ooit in een telescoop zijn gebruikt. Ze zijn ...

30 september 2024: Vandaag vierden medewerkers van ESO en het Duitse bedrijf TOPTICA tijdens een ceremonie in de buurt van München de voltooiing van de laatste laserbron van ESO's Extremely Large Telescope (ELT). Ook zijn de lasers voor de GRAVITY+ upgrade van ESO's Very Large Telescope Interferometer (VLTI) voltooid. De ELT wordt uitgerust met zes krachtige lasers [1] die natriumatomen in de bovenste atmosfeer van de aarde aanslaan en zo kunststerren creëren. Deze 'sterren' worden gebruikt om de onscherpte te meten die door de atmosfeer wordt veroorzaakt, zodat de verstelbare spiegels van de ELT hiervoor kunnen corrigeren. Dankzij de geavanceerde adaptieve optische systemen kunnen de telescoop en zijn instrumenten scherpere beelden maken dan welke andere telescoop op aarde dan ook. TOPTICA, in samenwerking met het Canadese bedrijf MPB Communications Inc. (MPBC), heeft zojuist de productie afgerond van negen laserbronnen. Alle negen laserbronnen zijn geleverd aan ESO. Zes lasersbronnen zullen worden gebruikt op de ...

4 september 2024: Het unieke ontwerp met vijf spiegels van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT) is van meet af aan een drijvende kracht geweest op het gebied van optica en techniek, en vandaag is geen uitzondering: het steunmechanisme van de vijfde spiegel van de ELT, M5, is voltooid. M5 is de grootste kantelbare spiegel ter wereld en zijn indrukwekkende steunmechanisme kan het door de ELT verzamelde licht tot wel tien keer per seconde bijsturen, om de door de telescoop vastgelegde beelden te stabiliseren. De zogeheten M5-cell is een steunmechanisme dat aan de ELT wordt bevestigd en de M5-spiegel verbindt met het grotere ELT-geraamte. Hij is ontworpen, gebouwd en getest door het Spaanse bedrijf Sener, in hun ruimtevaart- en defensiefaciliteiten nabij Barcelona. Sener is tevens verantwoordelijk voor het bijbehorende besturingssysteem en aanvullende apparatuur. ESO’s directeur-generaal Xavier Barcons en ELT-programmamanager Roberto Tamai brachten vandaag een bezoek aan het bedrijf om de voorlopige oplevering van de ...

3 september 2024: De Multi-AO Imaging Camera for Deep Observations (MICADO), de geavanceerde hoge-resolutie camera voor ESO’s Extremely Large Telescope (ELT), heeft zijn laatste ontwerp-evaluatie doorstaan. Dit is een belangrijke mijlpaal op weg naar de ingebruikname, later dit decennium. Wanneer hij bedrijfsklaar is, zullen astronomen met MICADO ongekend ‘diepe’ beelden van het heelal kunnen maken. Het doel van dit slotdeel van de uit meerdere fasen bestaande laatste review was de afronding van het ontwerpproces dat al een aantal jaren aan de gang was. Hoewel de productie normaal gesproken pas van start gaat nadat de de laatste review een feit is, had de productie van veel van de componenten en subsystemen al eerder groen licht gekregen, zodat het MICADO-project in aanloop naar de ingebruikname van de ELT door kon gaan. Bij de afronding van de ontwerp-evaluatie werkten leden van het MICADO-consortium samen met ESO-medewerkers om de resterende losse eindjes van het instrumentontwerp aan elkaar ...

30 augustus 2024: The third edition of the Big Science Business Forum, a biannual event bringing together over 1000 participants from industry and academia to discuss the future prospects of the Big Science Market, is taking place in Trieste, Italy, from 1 to 4 October 2024. The programme for the event is now online. The congress has a focus on high technology and innovation, and aims to be the main meeting point between research infrastructures and industry in Europe. It provides an excellent occasion for companies from across the continent to get fully informed about Big Science projects and associated business opportunities. ESO, a leading Big Science organisation, is one of the organisers of the Big Science Business Forum. In this year’s edition (BSBF2024), several speakers from ESO will deliver presentations, including a keynote address from ESO’s Director General, Xavier Barcons. ESO will also be present at the BSBF2024 exhibition. We invite all ...

14 augustus 2024: Het ESO-jaarverslag voor 2023 staat nu online. Het jaarverslag, dat volledig opnieuw is vormgegeven en ingedeeld, presenteert de activiteiten van ESO op een nieuwe, aantrekkelijke en meer visuele manier. Enkele hoogtepunten zijn: De voortgang van de bouw van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT), die het afgelopen jaar de mijlpaal van 50% voltooiing heeft bereikt. Een selectie van de fascinerende wetenschappelijke resultaten op basis van waarnemingen met ESO-faciliteiten die in de loop van 2023 zijn gepubliceerd. De bijdragen die ESO heeft geleverd aan onze gemeenschappen en samenleving, inclusief de viering van 60 jaar ESO in ons gastland Chili. Nieuws van de La Silla Paranal-sterrenwacht en de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), inclusief geplande instrumenten en upgrades. Updates over de technologische ontwikkeling en R&D-activiteiten die ervoor zorgen dan ESO-faciliteiten in de kopgroep van de sterrenkunde blijven. De ‘Wat is ESO?’-inleiding en ‘ESO’s jaar in cijfers’ aan het begin geven in één oogopslag ...

28 juni 2024: Vandaag is de tijdige voltooiing van de Extremely Large Telescope (ELT) van ESO een stap dichterbij gekomen. Op het ESO-hoofdkwartier in Garching (Duitsland), en op afstand vanuit het Verenigd Koninkrijk, heeft de organisatie een contract getekend met Glyndwr Innovations Limited, een volledige dochteronderneming van de Universiteit van Wrexham in Wales (VK), voor de productie van de zogeheten M5-inbedrijfstellingsspiegel. Mocht de productie van de eigenlijke M5-spiegel vertraging oplopen, dan zal deze spiegel worden gebruikt als vijfde spiegel van het innovatieve vijf-spiegelontwerp van de ELT, wanneer deze telescoop zijn eerste licht opvangt. De M5-spiegel is een cruciaal onderdeel van het adaptieve optische systeemontwerp van de ELT: hij kan zijn positie tot wel tien keer per seconde bijstellen zonder door te buigen, om de scherpst mogelijke opnamen met de telescoop te kunnen maken. Net als de rest van de ELT zoekt M5 de grenzen van de technologie op: met afmetingen van 2,7 bij ...

5 juni 2024: Vandaag heeft ESO een overeenkomst getekend met een internationaal consortium van instellingen, voor het ontwerpen en bouwen van ANDES, de ArmazoNes high Dispersion Echelle Spectrograph. Het ANDES-instrument zal worden geïnstalleerd op de Extremely Large Telescope (ELT) van ESO en worden gebruikt om naar aanwijzingen voor leven op exoplaneten te zoeken en de allereerste sterren op te sporen, maar ook om variaties in de fundamentele natuurkundige constanten te testen en de versnelling van de uitdijing van het heelal te meten. De overeenkomst werd ondertekend door de directeur-generaal van ESO, Xavier Barcons, en door Roberto Ragazzoni, voorzitter van het Italiaanse Nationale Instituut voor Astrofysica (INAF), de instantie die het ANDES-consortium leidt. De ondertekeningsceremonie werd tevens bijgewoond door Sergio Maffettone, consul-generaal van Italië in München, en Alessandro Marconi van INAF, hoofdonderzoeker van ANDES, evenals andere vertegenwoordigers van ESO, INAF, het ANDES-consortium en het consulaat van Italië in München. De ondertekening vond plaats op ...

21 mei 2024: Update The ESO and ALMA Science Archives are back online. Starting on Friday 17 May, several of ESO’s network and communication services were shut down to allow for an important software upgrade to be deployed. The upgrade is being done in response to a cyber security incident. In addition to the shutdown, mitigating this threat included limiting communications regarding the incident to avoid compromising ESO’s cyber security response plan. As of Tuesday 21 May, email services have been restored and the ESO website is back online. Other services, such as the ESO and ALMA Science Archives, are expected to be restored in the coming days. ESO’s IT team is working together with a cyber security consultant on detecting and clearing malicious software from all ESO’s machines, as well as on investigating the attack and its consequences. Should any of our stakeholders be found to be affected, they will be informed ...

15 mei 2024: M5, de vijfde spiegel in de lichtweg van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT), heeft een belangrijke mijlpaal bereikt: zijn blanco vorm – het voorgevormde materiaal dat later tot spiegel wordt gepolijst – is zojuist voltooid. De ELT zal in totaal vijf spiegels hebben en M5 is de kleinste daarvan. De constructie van de spiegel was echter allesbehalve een kleinigheid. Het Franse bedrijf Mersen Boostec heeft dit bijzondere onderdeel vervaardigd in zijn faciliteiten in de buurt van Tarbes, in het zuidwesten van Frankrijk. M5 is een vlakke, elliptische spiegel van 2,7 bij 2,2 meter, opgebouwd uit zes aan elkaar gesoldeerde segmenten. Het lijkt misschien niet veel in vergelijking met de enorme ELT-hoofdspiegel van 39 meter, maar in werkelijkheid is het de grootste langs twee assen kantelbare spiegel ter wereld. Samen met M4 is M5 een cruciaal onderdeel van het adaptieve optische systeem van de ELT: dankzij hun unieke samenspel kan de ...

14 mei 2024: De Mid-infrared ELT Imager and Spectrograph, of METIS, heeft de definitieve ontwerp-evaluatie doorstaan, en ESO heeft nu groen licht gegeven voor de productie van alle onderdelen van het instrument. METIS is een geavanceerd multifunctioneel instrument dat zal werken op ESO’s komende Extremely Large Telescope (ELT). Het is het eerste ELT-instrument dat formeel door de definitieve ontwerp-evaluatie is gekomen. Dit is een belangrijke stap voor het METIS-consortium, het ELT-project en de gemeenschap van instrumentenbouwers. METIS is een eerste-generatie instrument van ’s werelds grootste oog op de hemel – de ELT – wat betekent dat het in actie komt zodra, of kort nadat, de telescoop zijn eerste hemelwaarnemingen gaat doen. Het instrument heeft een breed scala aan wetenschappelijke doelen, van het onderzoeken van de ontstaansgeschiedenis van ons zonnestelsel tot het bestuderen van de centra van sterrenstelsels en de daar aanwezige raadselachtige superzware zwarte gaten. Maar de wetenschappelijke prioriteit van METIS ligt bij ...

30 april 2024: As part of a collaboration between the German Aerospace Center (DLR) and ESO, the Observations of Airglow with Spectrometer and Imager Systems (OASIS) project has officially joined the ranks of ESO’s Paranal Observatory. Best known for hosting world-leading astronomical observatories, like ESO’s Very Large Telescope, Paranal also happens to be ideally suited for certain atmospheric observations. Operated by DLR and hosted by ESO, OASIS aims to show that monitoring “airglow” in our atmosphere has potential to provide early warnings for tsunamis. Tsunamis, giant waves caused mostly by earthquakes under the sea, are a destructive force of nature that can result in a significant loss of life and damage to infrastructure. OASIS aims to show that it is possible to mitigate some of the impacts of these natural hazards by monitoring our atmosphere. Earthquakes generate sound waves that travel upwards through the atmosphere. These perturbations affect the so-called airglow or nightglow ...

14 maart 2024: De bouw van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT) in de Chileense Atacama-woestijn heeft een nieuwe mijlpaal bereikt. Een team van de ESO-sterrenwacht op Paranal heeft een reflecterende, glanzende laag en speciale sensoren op de eerste segmenten van de hoofdspiegel van de telescoop aangebracht. De coating zorgt ervoor dat de segmenten, die later dit decennium geïnstalleerd zullen worden in het hart van de grootste optische telescoop ter wereld, nu in principe klaar zijn om de hemel te gaan observeren. De 39 meter grote hoofdspiegel van ESO’s ELT, M1 genaamd, wordt verreweg de grootste spiegel die ooit voor een telescoop is gemaakt. Hij is te groot om uit één stuk glas te worden vervaardigd en zal bestaan uit 798 glaskeramische zeshoekige segmenten, van elk ongeveer vijf centimeter dik en anderhalve meter breed. De spiegelsegmenten worden stapsgewijs in multinationaal verband in Europa geproduceerd. De eerste achttien hebben eerder dit jaar de oversteek naar ...

28 februari 2024: Voor het zevende jaar op rij hebben waarnemingen in de sterrenwachten van ESO geleid tot meer dan duizend wetenschappelijke publicaties in een jaar. Onlangs heeft de afdeling Bibliotheek, Documentatie en Informatiediensten van ESO haar gedetailleerde statistieken over publicaties op basis van ESO-gegevens bijgewerkt, en de bijdragen per faciliteit voor 2023 gepresenteerd [1]. De belangrijkste bijdragen zijn afkomstig van ESO’s Very Large Telescope (VLT) en de VLT Interferometer (VLTI) van de ESO-sterrenwacht op Paranal, die gegevens hebben opgeleverd die in meer dan zeshonderd onderzoeken zijn gebruikt. Tot de hoogtepunten behoren de detectie van verre gaswolken met restanten van de eerste sterren in het heelal en van de verste snelle radioflits tot nu toe. De afgelopen vier jaar was de Multi Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) het meest productieve VLT-instrument, dat alleen al in 2023 gegevens voor meer dan tweehonderd publicaties heeft afgeleverd. De Visible and Infrared Telescope for Astronomy (VISTA) en de ...

15 februari 2024: Delegaties van 102 landen zijn vorige week overeengekomen om de impact van grote satellietconfiguraties op de astronomie te bespreken tijdens een bijeenkomst van de VN-Commissie voor het vreedzaam gebruik van de kosmische ruimte (COPUOS). Na intense discussies is het Wetenschappelijk en Technisch Subcomité van COPUOS overeengekomen om voor de komende vijf jaar een agendapunt toe te voegen met de titel: ‘Dark and Quiet Skies, astronomy and large constellations: addressing emerging issues and challenges’. Als het hoogste VN-orgaan voor ruimtegerelateerde zaken houdt de commissie zich bezig met alle onderwerpen die te maken hebben met internationale samenwerking en de verkenning van de ruimte en planetaire objecten, zoals het lanceren van satellieten, het terugdringen van ruimtepuin, de ‘leefbaarheid’ van de ruimte op de lange termijn en de toewijzing van omloopbanen. Het voorstel, dat werd verdedigd door ESO-partner en gastland Chili en ESO-lidstaat Spanje – twee landen met een belangrijke internationale astronomische infrastructuur – ...

29 januari 2024: Astronomen hebben voor het eerst een directe meting gedaan van de massa van een zwart gat dat zo ver weg staat, dat het licht uit zijn omgeving er 11 miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken. Het onderzoeksteam, onder leiding van Taro Shimizu van het Max-Planck-Institut für extraterrestrische Physik in Duitsland, heeft ontdekt dat het zwarte gat, met de aanduiding J0920, ongeveer 320 miljoen keer zoveel massa heeft als de zon. De ontdekking die vandaag in Nature is gepubliceerd, is te danken aan ‘GRAVITY+’ – een reeks upgrades van ESO’s Very Large Telescope Interferometer (VLTI) en diens GRAVITY-instrument, die nog gaande is. Om directe metingen te doen van de massa van een zwart gat, gebruiken astronomen telescopen waarmee de bewegingen van het gas en de sterren die daaromheen draaien kunnen worden gevolgd. Hoe sneller ze bewegen, des te meer materie bevindt zich binnen hun omloopbaan. Deze techniek is ...

16 januari 2024: Na een reis van tienduizend kilometer zijn de eerste spiegelsegmenten van ESO’s Extremely Large Telescope (ELT) veilig aangekomen in hun nieuwe onderkomen: de ELT Technical Facility – een grote constructiehal op het terrein van de ESO-sterrenwacht op Cerro Paranal, in de Chileense Atacama-woestijn. In totaal hebben 18 van de 798 segmenten van de hoofdspiegel van de telescoop (M1) de zeereis van Europa naar Zuid-Amerika gemaakt. Ze zijn vorige week gearriveerd in de internationale haven van Antofagasta. Eenmaal voltooid zal de hoofdspiegel een diameter van meer dan 39 meter hebben, en daarmee ’s werelds grootste oog op de hemel zijn. Vanwege deze grote omvang kon de spiegel niet uit één stuk gegoten worden. In plaats daarvan zal hij bestaan uit 798 zeshoekige spiegelsegmenten die met elkaar samenwerken. Daarnaast zullen nog 133 extra segmenten worden geproduceerd om het opnieuw coaten van de segmenten te vergemakkelijken. De segmenten van de ELT begonnen aan ...

10 januari 2024: De Nederlandse minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Robbert Dijkgraaf, bezoekt deze week ESO-faciliteiten in Chili in La Silla, Paranal en Chajnantor. Tijdens zijn bezoek voor de officiële inauguratie van de BlackGEM-telescopen, een Nederlands-Belgisch project dat door ESO wordt gehost op de La Silla-sterrenwacht, maakte minister Dijkgraaf van de gelegenheid gebruik om in Chili alle waarnemingslocaties van ESO te bezoeken. Bij de Paranal- sterrenwacht kon hij ook de nabijgelegen bouwplaats van ESO's Extremely Large Telescope bezoeken. Tijdens zijn bezoek werd minister Dijkgraaf verwelkomd door directeur-generaal Xavier Barcons van ESO. Hij werd vergezeld door een delegatie op hoog niveau, onder wie Mirjam Lieshout-Vijverberg, vicevoorzitter en vertegenwoordiger voor Nederland in de ESO Council, en Amina Helmi, vertegenwoordiger voor Nederland in de ESO Council. De officiële opening van BlackGEM op La Silla werd ook bijgewoond door de Nederlandse en Belgische ambassadeurs in Chili en BlackGEM's projectleider Paul Groot, van de Radboud Universiteit en ...