Persberichten

21 april 2010: De Kattenpootnevel, NGC 6334, is een gigantische kraamkamer van sterren, waar honderden zware sterren worden geboren. In een prachtige, nieuwe ESO opname, gemaakt met de Visible and Infrared Survey telescope for Astronomy (VISTA) op de Paranal Sterrenwacht in Chili, dringt het infrarood licht diep door in de gloeiende gas- en stofwolken die het zicht belemmeren, en onthult enkele verborgen, jonge sterren in deze nevel.

13 april 2010: Op de National Astronomy Meeting in Groot-Brittannië is vandaag de ontdekking bekendgemaakt van negen nieuwe exoplaneten. Ze zijn ontdekt met behulp van de transitmethode. Zes exoplaneten binnen een grotere steekproef van 27 blijken in tegenovergestelde richting rond hun moederster te draaien – precies andersom als in ons zonnestelsel. Astronomen combineerden de nieuwe onderzoeksresultaten met eerdere waarnemingen van exoplaneten met een planeetovergang. De ontdekking stelt de huidige theorieën over planeetvorming op de proef en suggereert dat systemen met exoplaneten die ‘hete Jupiters’ worden genoemd, waarschijnlijk geen aard-achtige planeten bevatten.

7 april 2010: Uit de eerste infrarood-analyse van de Neptunus-maan Triton blijkt dat het volop zomer is op het zuidelijk halfrond van de maan. ESO-astronomen ontdekten met de Very Large Telescope koolmonoxide en zagen (voor het eerst met een aardse telescoop) methaan in Tritons dunne atmosfeer. Uit de observaties blijkt dat de atmosfeer van Triton varieert per seizoen en dat hij dikker wordt als hij wordt opgewarmd.

31 maart 2010: ESO heeft een opname vrijgegeven van Gum 19, een onbekende, zwakke nevel, die in het infrarood een donkere en een heldere helft heeft. Aan een zijde wordt heet waterstofgas verlicht door een blauwe superreus, de ster V391 Velorum. In de strook donkere materie links van V391 Velorum vindt stervorming plaats. Over vele duizenden jaren zullen deze jonge sterren, samen met het exploderen van V391 Velorum in een supernova, het Januskopachtige uiterlijk van Gum 19 waarschijnlijk veranderen.

24 maart 2010: Astronomen weten al lang dat in veel onderzoeken naar het verre heelal een groot deel van het licht niet wordt waargenomen. Een extreem deep-sky survey met twee van de vier 8,2-meter telescopen van ESO’s Very Large Telescope (VLT) en een speciaal gebouwd filter heeft nu bevestigd dat een groot deel van de sterrenstelsels waarvan het licht er 10 miljard jaar over doet om ons te bereiken inderdaad ongezien is gebleven. Het onderzoek heeft ook enkele van de zwakste sterrenstelsels ontdekt die ooit in het jonge heelal zijn gevonden.

21 maart 2010: Astronomen hebben dankzij een toevallige ontdekking met de APEX-telescoop voor het eerst de grootte en helderheid van stervorminggebieden in een verafgelegen sterrenstelsel rechtstreeks gemeten. Het sterrenstelsel is zo ver weg dat het licht er 10 miljard over heeft gedaan om ons te bereiken. Een kosmische ‘zwaartekrachtlens’ vergroot het sterrenstelsel en geeft een close-up die we anders alleen maar zouden kunnen krijgen met toekomstige telescopen zoals de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA). Deze toevallige ontdekking onthult hectische en krachtige stervorming in sterrenstelsels in het vroege heelal. Kraamkamers van sterren ontstaan er honderd keer sneller dan op basis van gegevens van jongere sterrenstelsels verwacht zou worden. Het onderzoek wordt online gepubliceerd in ‘Nature’.

17 maart 2010: “Dit is een normale, gematigde exoplaneet zoals we er al tientallen kennen, maar het is de eerste waarvan we de eigenschappen grondig kunnen bestuderen,” zegt Claire Moutou, lid van het internationale team van 60 astronomen dat de ontdekking deed. “Corot-9b wordt zeker de Steen van Rosetta in het onderzoek naar exoplaneten.”

16 maart 2010: Nieuwe warmtebeelden van ESO’s Very Large Telescope (VLT) en andere grote telescopen laten voor het eerst kolkende warme lucht en koudere regio’s in de Grote Rode Vlek op de planeet Jupiter zien. Daarmee kunnen wetenschappers de eerste gedetailleerde weerkaart maken van het binnenste van deze gigantische storm, met temperatuur, wind, luchtdruk en kleursamenstelling.

3 maart 2010: ESO heeft een opname vrijgegeven van NGC 1788, een nevel in een donkere uithoek van het sterrenbeeld Orion. Hoewel deze spookachtige wolk nogal afgelegen ligt van Orions heldere sterren, hebben de krachtige sterrenwind en het licht van deze sterren een grote invloed op de nevel. Zij smeden zijn vorm en veroorzaken een geboortegolf van een groot aantal sterren.

24 februari 2010: ESO heeft een opname vrijgegeven van NGC 346, het helderste stervorminggebied in de Kleine Magelhaense Wolk, een satellietstelsel van de Melkweg op 210.000 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Tucana (De Toekan). Het licht en de wind en hitte die de zware sterren uitstralen hebben het gloeiende gas verspreid, zodat er een nevelachtige structuur is ontstaan die eruitziet als een spinnenweb. NGC 346 is, net zoals andere mooie astronomische gebieden, een werk in uitvoering dat in de loop der miljarden jaren steeds verandert. Ook nieuwe sterren die zich hier vormen zullen ontvlammen, gas en stof verlichten en de aanblik van dit schitterende gebied veranderen.

17 februari 2010: Na jaren verborgen te hebben gezeten zijn de meest primitieve sterren buiten de Melkweg eindelijk ontdekt. Met behulp van ESO’s Very Large Telescope (VLT) is een belangrijke astrofysische puzzel over de oudste sterren in het nabije heelal opgelost. Deze ontdekking is van cruciaal belang voor ons begrip van de vroegste sterren in het heelal.

10 februari 2010: De Orionnevel onthult veel van zijn verborgen geheimen in een spectaculaire opname gemaakt met ESO’s nieuwe VISTA survey-telescoop. Het grote beeldveld van de telescoop toont de nevel in volle glorie en VISTA’s infrarooddetectoren, die diep kunnen doordringen in de stofwolken, onthullen het merkwaardige gedrag van de actieve, jonge sterren die daar verstopt zitten.

3 februari 2010: ESO heeft een prachtige opname vrijgegeven van een gigantische kraamkamer rondom NGC 3603, waar voortdurend sterren worden geboren. In deze nevel bevindt zich een van de helderste en meest compacte clusters van jonge, zware sterren in de Melkweg. Dit is een uitstekend ‘lokaal’ alternatief voor het bestuderen van actieve stervormingsgebieden in andere sterrenstelsels. Het cluster herbergt ook de zwaarste ooit ‘gewogen’.

27 januari 2010: Astronomen hebben met ESO’s Very Large Telescope een stellair zwart gat ontdekt in een ander sterrenstelsel, dat zich op veel grotere afstand bevindt dan eerder ontdekte zwarte gaten. Met een massa van vijftien keer die van de zon is dit ook het op een na zwaarste stellaire zwarte gat ooit gevonden. Het is verstrengeld met een ster die binnenkort ook een zwart gat zal worden.

20 januari 2010: ESO heeft een prachtige foto vrijgegeven van de enorme stofwolk die bekend is als de Kattenpootnevel of NGC 6334. Dit complexe gebied van gas en stof, waar verschillende zware sterren worden geboren, bevindt zich dicht bij de kern van de Melkweg en ligt verborgen achter stofwolken.

13 januari 2010: Astronomen zijn er voor het eerst in geslaagd een rechtstreeks spectrum – de chemische vingerafdruk [1] – vast te stellen van een exoplaneet bij een ster [2] in een verafgelegen planeetsysteem dat lijkt op een uitvergrote versie van ons zonnestelsel. Hierdoor hebben ze nieuwe informatie verkregen over de vorming en samenstelling van de planeet. Het resultaat is een mijlpaal in de zoektocht naar buitenaards leven.

4 januari 2010: De Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) heeft een belangrijke mijlpaal bereikt, die cruciaal is voor de kwaliteitsopnamen die het handelsmerk zullen zijn van dit revolutionaire observatorium. Astronomen en technici hebben drie antennes van het observatorium op de 5000 meter hoge waarneemlocatie in Noord-Chili succesvol gekoppeld. Door te observeren met drie antennes die samenwerken als één telescoop, kunnen ongekend gedetailleerde opnamen van het koele heelal worden gemaakt. De derde antenne is de ontbrekende schakel om fouten te corrigeren die zich voordoen wanneer er slechts twee antennes worden gebruikt.

16 december 2009: Astronomen hebben een tweede superaarde [1] ontdekt waarvan ze de massa en grootte hebben kunnen bepalen. Die geven belangrijke aanwijzingen over de structuur van deze exoplaneet. Het is ook de eerste superaarde waar een atmosfeer is gevonden. De exoplaneet, die draait rond een kleine ster op slechts 40 lichtjaar afstand, is heel belangrijk in de zoektocht naar bewoonbare werelden. De planeet, GJ1214b, heeft een massa van zes keer die van de aarde en bestaat waarschijnlijk voor een groot deel uit ijs. Het oppervlak lijkt kokend heet en de planeet is omgeven door een dikke atmosfeer die de planeet onbewoonbaar maakt voor leven zoals we dat op aarde kennen.

11 december 2009: ESO’s nieuwe VISTA telescoop (Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy) heeft zijn eerste foto’s gepubliceerd. Vista is een surveytelescoop in het nabij-infrarode golflengtegebied en is de grootste telescoop ter wereld die de hemel in kaart gaat brengen. Zijn enorme spiegel, groot beeldveld en de supergevoelige detectoren zullen een geheel nieuw zicht op de zuidelijke hemel onthullen. Spectaculaire nieuwe beelden van de Vlamnevel (Flame Nebula), het centrum van de Melkweg en het sterrenstelselcluster Fornax bewijzen de kracht van deze telescoop.

7 december 2009: Een uitgebreide studie met ESO’s Very Large Telescope heeft het mysterie rond de helderheidsvariaties van zonachtige sterren vergroot. Ongeveer een derde van alle zonachtige sterren vertoont tijdens zijn laatste levensfase een tot nu toe onverklaarbare variatie in helderheid. Astronomen hebben de afgelopen decennia hiervoor verschillende verklaringen gegeven, maar de recente waarnemingen spreken deze allemaal tegen. De zoektocht naar een logische verklaring gaat verder.