Persberichten

6 september 2023: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) hebben astronomen het magnetische veld gedetecteerd van een sterrenstelsel dat zo ver weg staat, dat zijn licht er meer dan 11 miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken: we zien het stelsel zoals het eruitzag toen het heelal nog maar 2,5 miljard jaar oud was. Het resultaat geeft astronomen belangrijke aanwijzingen over hoe de magnetische velden van sterrenstelsels zoals onze eigen Melkweg zijn ontstaan.

30 augustus 2023: Met een opmerkelijke waarnemingscampagne waarbij twaalf telescopen op de grond en in de ruimte betrokken waren, waaronder drie faciliteiten van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), hebben astronomen het vreemde gedrag blootgelegd van een pulsar – een supersnel ronddraaiende dode ster. Van dit raadselachtige object is bekend dat het bijna doorlopend wisselt tussen twee helderheidstoestanden, iets wat tot nu toe een mysterie was. Astronomen hebben nu echter ontdekt dat de eigenaardige omschakelingen worden veroorzaakt door plotselinge kortstondige uitstoten van materie vanuit de pulsar.

24 augustus 2023: Met behulp van ESO’s Very Large Telescope (VLT) hebben sterrenkundigen een grote donkere vlek waargenomen in de atmosfeer van Neptunus, met daarnaast een onvermoede kleinere heldere vlek. Het is voor het eerst dat er een donkere vlek op de planeet is waargenomen met een telescoop op aarde. Deze nu en dan verschijnende structuren in de blauwe atmosfeer van Neptunus stellen astronomen voor een raadsel, maar de nieuwe resultaten geven meer inzicht in hun aard en oorsprong.

17 augustus 2023: Magnetars zijn de sterkste magneten in het heelal. Deze supercompacte uitgedoofde sterren met ultrasterke magnetische velden zijn overal in ons Melkwegstelsel te vinden, maar astronomen weten niet precies hoe ze ontstaan. Nu hebben onderzoekers, met behulp van diverse telescopen verspreid over de hele wereld, waaronder faciliteiten van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), een levende ster ontdekt die waarschijnlijk een magnetar zal worden. De ontdekking van dit nieuwe stertype – een zware magnetische heliumster – werpt licht op de oorsprong van zogeheten magnetars.

25 juli 2023: Een spectaculaire nieuwe opname die vandaag is vrijgegeven door de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) bevat aanwijzingen over hoe planeten ter grootte van Jupiter zouden kunnen ontstaan. Met behulp van ESO’s Very Large Telescope (VLT) en de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) hebben onderzoekers in de buurt van een jonge ster grote samenklonteringen van stof ontdekt die tot reuzenplaneten zouden kunnen samensmelten.

19 juli 2023: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) hebben astronomen het mogelijke broertje of zusje gevonden van een planeet die rond een verre ster draait. Het team heeft een wolk met brokstukken ontdekt die mogelijk in dezelfde baan als deze planeet draait. Volgens hen kan de wolk de bouwstenen bevatten van een nieuwe planeet of de overblijfselen van een al gevormde planeet. Als deze ontdekking wordt bevestigd, zou dat het sterkste bewijs zijn dat twee exoplaneten één baan kunnen delen.

11 juli 2023: De Extremely Large Telescope (ELT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) is een revolutionaire aardse telescoop met een hoofdspiegel van 39 meter. Het wordt de grootste telescoop ter wereld voor zichtbaar en infrarood licht: 's werelds grootste oog op de hemel. De bouw van dit technisch complexe project verloopt in een vlot tempo. De ELT is nu de mijlpaal van 50% voltooiing gepasseerd.

27 juni 2023: Deze oranje en rode wolk, die deel uitmaakt van de nevel Sh2-284, is hier uiterst gedetailleerd in beeld gebracht met behulp van gegevens van de VLT Survey Telescope van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO). In deze nevel wemelt het van de jonge sterren, doordat gas en stof in de nevel samenklonteren tot nieuwe ‘zonnen’. Als je de wolk in zijn geheel bekijkt, herken je daarin misschien de kop van een kat, die ons vanuit de hemel toegrijnst.

16 mei 2023: De BlackGEM-array, bestaande uit drie nieuwe telescopen op de ESO-sterrenwacht La Silla, is operationeel geworden. De telescopen zullen de zuidelijke hemel scannen om op jacht te gaan naar kosmische gebeurtenissen die zwaartekrachtgolven produceren, zoals fusies van neutronensterren en zwarte gaten.

11 mei 2023: Met behulp van ESO’s Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) hebben astronomen een uitgebreide infraroodatlas gemaakt van vijf nabijgelegen stellaire kraamkamers. Daartoe hebben ze meer dan een miljoen afzonderlijke opnamen samengevoegd. Op de grote mozaïeken zijn jonge sterren-in-wording te zien, ingebed in dikke stofwolken. Dankzij deze waarnemingen beschikken astronomen over een uniek hulpmiddel om het ingewikkelde vraagstuk van de geboorte van sterren te ontcijferen.

3 mei 2023: Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van ESO hebben onderzoekers voor het eerst de vingerafdrukken gevonden die zijn achtergelaten door de explosies van de eerste sterren in het heelal. Ze hebben drie verre gaswolken ontdekt waarvan de chemische samenstelling overeenkomt met wat we van deze eerste sterexplosies verwachten. Deze bevindingen brengen ons een stap dichter bij het begrijpen van de aard van de eerste sterren die na de oerknal werden gevormd.

26 april 2023: Voor het eerst hebben astronomen in één keer de schaduw van het zwarte gat in het sterrenstelsel Messier 87 (M87) en de krachtige jet die dit zwarte gat uitstoot waargenomen. De waarnemingen zijn in 2018 gedaan met telescopen van de Global Millimetre VLBI Array (GMVA), de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarvan ESO partner is, en de Greenland Telescope (GLT). Dankzij deze nieuwe foto kunnen astronomen beter begrijpen hoe zwarte gaten zulke energierijke jets kunnen ‘lanceren’.

29 maart 2023: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarin ESO partner is, hebben astronomen een groot reservoir van heet gas ontdekt in de cluster-in-wording rond het Spinnenwebstelsel. Het betreft de verste detectie van zulk heet gas tot nu toe. Clusters behoren tot de grootste objecten in het heelal, en dit resultaat, dat vandaag in Nature wordt gepubliceerd, laat zien hoe vroeg deze structuren begonnen te ontstaan.

21 maart 2023: Twee teams van astronomen hebben met de Very Large Telescope (VLT) van ESO de nasleep waargenomen van de botsing tussen NASA’s Double Asteroid Redirection Test (DART) en de kleine planetoïde Dimorphos. De opzettelijke botsing was bedoeld als ‘planetaire verdedigingstest’, maar bood astronomen ook de unieke kans om aan de hand van het opgeworpen materiaal meer te weten te komen over de samenstelling van de planetoïde.

8 maart 2023: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) hebben astronomen gasvormig water ontdekt in de planeet-vormende schijf rond de ster V883 Orionis. De chemische signatuur van dit water verklaart hoe water uit sterren-vormende gaswolken planeten kan bereiken. De ontdekking ondersteunt het idee dat het water op aarde nog ouder is dan onze zon.

4 januari 2023: Op deze nieuwe infraroodopname is achter de vage oranje gloed van de Sh2-54-nevel een groot aantal sterren waarneembaar. Deze prachtige stellaire kraamkamer in het sterrenbeeld Serpens (Slang) is gedetailleerd vastgelegd met de Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) van de ESO-sterrenwacht op Paranal in Chili.

30 november 2022: Eerder dit jaar werd de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) gealarmeerd nadat een survey-telescoop een ongewone bron van zichtbaar licht had ontdekt. Samen met andere telescopen werd de VLT snel op deze bron gericht: een superzwaar zwart gat in een ver sterrenstelsel dat een ster had opgeslokt en de restanten ervan in de vorm van een jet had uitgestoten. Uit de VLT-gegevens blijkt dat dit het verste voorbeeld van zo’n gebeurtenis was dat ooit is waargenomen. Omdat de jet bijna precies onze kant op wijst, is het ook voor het eerst dat hij in zichtbaar licht is ontdekt, wat een nieuwe manier oplevert om deze extreme gebeurtenissen te detecteren.

10 november 2022: De afgelopen zestig jaar heeft de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) wetenschappers wereldwijd in staat gesteld de geheimen van het heelal te ontdekken. We vieren deze mijplaal met een indrukwekkende opname van een ‘sterrenfabriek’ – de zogeheten Kegelnevel – gemaakt met ESO’s Very Large Telescope (VLT).

31 oktober 2022: Een griezelig spinnenweb, magische draken of de sliertige sporen van een spook? Wat ziet u in deze opname van de Vela-supernovarest? Dit kleurrijke ‘wandkleed’ bestaat uit de spookachtige overblijfselen van een reuzenster, en werd uitermate gedetailleerd vastgelegd met de VLT Survey Telescope, die op de ESO-sterrenwacht op Paranal in het noorden van Chili staat opgesteld.

13 oktober 2022: Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben astronomen het zwaarste element ontdekt dat ooit in de atmosfeer van een exoplaneet is aangetroffen: barium. Tot hun verrassing ontdekten zij dit element op grote hoogte in de atmosfeer van de ultrahete gasreuzen WASP-76 b en WASP-121 b – twee exoplaneten, planeten die om sterren buiten ons zonnestelsel draaien. De onverwachte ontdekking roept vragen op over hoe deze exotische atmosferen eruit kunnen zien.