Persberichten

15 december 2015: ESO-telescopen hebben een internationaal team van astronomen in staat gesteld om een derde dimensie te geven aan de grootste structuren in het heelal die door de zwaartekracht bijeen worden gehouden: clusters van sterrenstelsels. Samen met telescopen elders ter wereld en in de ruimte, doen de VLT en de NTT mee aan de XXL-survey – een van de grootste zoektochten naar clusters ooit.

9 december 2015: Nieuwe opnamen, gemaakt met de Very Large Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal, geven een gedetailleerd beeld van de spectaculaire nasleep van een 360 miljoen jaar oude kosmische botsing. Tussen het ‘puin’ bevindt zich een zeldzaam, mysterieus jong dwergstelsel. Dit sterrenstelsel biedt astronomen een uitgelezen kans om meer te weten te komen over vergelijkbare stelsels, die naar verwachting in het jonge heelal heel talrijk waren, maar die doorgaans te zwak en te ver weg zijn om met de huidige telescopen waarneembaar te zijn.

25 november 2015: Een team van astronomen dat gebruik maakt van ESO’s Very Large Telescope (VLT) heeft ongekend detailrijke opnamen verkregen van de hyperreuzenster VY Canis Majoris. De waarnemingen laten zien dat de ster tijdens zijn laatste levensfase een enorme hoeveelheid massa kwijtraakt in de vorm van stofdeeltjes die onverwacht groot zijn. Dit tot nu toe onbegrepen proces vormt de opmaat tot het explosieve einde van reuzensterren als deze.

18 november 2015: ESO’s VISTA-surveytelescoop heeft een horde zware sterrenstelsels opgespoord die al bestonden toen het heelal nog in zijn kinderschoenen stond. Door meer van deze stelsels te ontdekken en onderzoeken zijn astronomen er achter gekomen wanneer deze monsterstelsels voor het eerst op het toneel verschenen.

11 november 2015: Een internationaal team van astronomen, dat gebruik maakt van de Very Large Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal in Chili, heeft voor het eerst de restanten van de fatale interactie tussen een dode ster en zijn planetoïdenmaaltijd gedetailleerd weten te onderzoeken. Dit biedt een kijkje in de verre toekomst van het zonnestelsel.

4 november 2015: Een nieuw instrument dat gekoppeld is aan het 12-meter Atacama Pathfinder Experiment (APEX), 5000 meter boven zeeniveau in de Chileense Andes, opent een nog onverkend venster op het heelal. De ‘Swedish-ESO PI receiver for APEX’ (SEPIA) zal de zwakke signalen detecteren van water en andere moleculen in de Melkweg, in andere nabije sterrenstelsels en in het vroege heelal.

28 oktober 2015: Astronomen die gebruikmaken van de VISTA-telescoop van de ESO-sterrenwacht op Paranal hebben een tot nu toe onbekend onderdeel van de Melkweg ontdekt. Door de posities in kaart te brengen van een klasse van veranderlijke sterren die cepheïden worden genoemd, is een schijf van jonge sterren opgespoord die verscholen zit achter dichte stofwolken in de centrale ‘bult’ van de Melkweg.

26 oktober 2015: On 24 October 2015, the Prime Minister of Italy, His Excellency Matteo Renzi, visited ESO’s Paranal Observatory in the Atacama Desert of northern Chile. He was taken on a tour of ESO’s world-leading astronomical facilities by ESO’s Director General, Professor Tim de Zeeuw, and the Programme Manager of the European Extremely Large Telescope (E-ELT), Roberto Tamai.

21 oktober 2015: Met behulp van ESO’s Very Large Telescope heeft een internationaal team van astronomen de heetste en zwaarste dubbelster ontdekt waarvan de componenten zo dicht bij elkaar staan dat ze elkaar raken. De twee sterren in het extreme stelsel VFTS 352 staat mogelijk een dramatisch einde te wachten, waarbij ze ofwel samensmelten tot één reusachtige ster of in een dubbel zwart gat zullen veranderen.

14 oktober 2015: Het rijke sterrenveld op deze nieuwe opname, gemaakt met de Wide Field Imager-camera van de 2,2-meter telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili, wordt bijna aan het zicht onttrokken door donkere vegen. Deze inktzwarte gebiedjes maken deel uit van een enorme donkere nevel die bekendstaat als de Kolenzak – een van de opvallendste objecten in zijn soort. Over miljoenen jaren zullen talrijke jonge sterren de Kolenzak laten gloeien, ongeveer zoals de fossiele brandstof waarnaar hij is genoemd.

7 oktober 2015: Astronomen (ook uit Nederland) hebben nog nooit eerder vertoonde structuren ontdekt in een stofschijf rond een nabije ster. Ze gebruikten daarvoor de afbeeldingen van de Very Large Telescope van ESO en van de Hubble Space Telescope van NASA/ESA. De snel bewegende, golfachtige structuren in de schijf rond de ster AU Microscopii lijken in niets op wat ooit is gezien of voorspeld. De resultaten worden op 8 oktober gepubliceerd in het vakblad Nature.

23 september 2015: Deze nieuwe opname van het rozerode stervormingsgebied Messier 17 is vastgelegd met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili. Het is een van de scherpste opnamen die de complete nevel tonen en niet alleen zijn volledige omvang laten zien, maar ook de fijne details in dit kosmische landschap van gaswolken, stof en pasgeboren sterren.

16 september 2015: Het Sculptor-dwergstelsel, hier te zien op een nieuwe foto van de Wide Field Imager-camera van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla, is een nabije buur van ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg. Ondanks hun geringe onderlinge afstand hebben de beide stelsels heel verschillende geschiedenissen en karakters. Dit stelsel is veel kleiner en ouder dan de Melkweg, wat het tot een waardevol onderwerp maakt voor het onderzoek van de vorming van sterren en sterrenstelsels in het vroege heelal. Maar door zijn zwakheid valt dat nog niet mee.

2 september 2015: Deze foto wordt gedomineerd door de reusachtige nevel Gum 56, die wordt aangelicht door de hete, heldere sterren die daarbinnen zijn geboren. Al miljoenen jaren ontstaan er sterren uit het gas van deze nevel – materiaal dat later, als de oud geworden sterren hun materie geleidelijk of op explosieve wijze uitstoten – wordt teruggegeven aan de ruimte. Deze foto is, in het kader van ESO’s Cosmic Gems-programma, gemaakt met de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili).

19 augustus 2015: Open sterrenhopen, zoals de hier afgebeelde, doen het niet alleen goed op foto’s. De meeste sterren ontstaan binnen sterrenhopen, en astronomen kunnen deze sterrenhopen gebruiken om leven en dood van sterren te onderzoeken. De sterrenhoop op deze foto is vastgelegd met de Wide Field Imager (WFI) van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili. Hij staat bekend als IC 4651 en bestaat uit sterren die zeer uiteenlopende kenmerken vertonen.

10 augustus 2015: Een internationaal team van astronomen dat meer dan 200.000 sterrenstelsels onderzoekt, heeft – nauwkeuriger dan ooit tevoren – de energie gemeten die binnen een groot stuk ruimte wordt gegenereerd. Dat heeft geresulteerd in de meest complete schatting van de energieproductie van het nabije heelal. Het resultaat bevestigt dat een stuk heelal nu nog maar ongeveer half zoveel energie produceert als twee miljard jaar geleden. En deze afname strekt zich uit van het ultraviolet tot het ver-infrarood. Het heelal dooft geleidelijk uit.

5 augustus 2015: Deze opvallende bubbel, gloeiend als de schim van een ster in de spookachtige duisternis van de ruimte, ziet er bovennatuurlijk en geheimzinnig uit. Maar het is een bekend astronomisch object: een planetaire nevel – het restant van een stervende ster. Deze opname van het niet erg bekende object ESO 378-1 – de beste tot nu toe – is gemaakt met ESO’s Very Large Telescope in het noorden van Chili.

29 juli 2015: Voor het eerst is het element lithium aangetroffen in het materiaal dat door een nova is weggeblazen. Waarnemingen van Nova Centauri 2013, gedaan met ESO-telescopen op La Silla en in een sterrenwacht bij Santiago, beide in Chili, helpen verklaren waarom veel jonge sterren meer van dit element bevatten dan verwacht. Daarmee is een stukje van de puzzel van de chemische evolutie van de Melkweg gevonden waar astronomen al lang naar op zoek waren.

22 juli 2015: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) zijn de verste wolken van sterren-vormend gas gedetecteerd die ooit in normale sterrenstelsels in het vroege heelal zijn aangetroffen. Dankzij de nieuwe waarnemingen beginnen astronomen te zien hoe de eerste sterrenstelsels zijn gegroeid en hoe ze tijdens het reïonisatietijdperk de kosmische mist hebben opgeruimd. Het is voor het eerst dat dergelijke stelsels als meer te zien zijn dan vage vlekjes.

15 juli 2015: Een internationaal team van astronomen heeft met behulp van de 3,6-meter ESO-telescoop een planeet opgespoord die niet alleen veel op Jupiter lijkt, maar ook op dezelfde afstand om een zonachtige ster draait. Volgens de huidige theorieën geven planeten met massa’s als die van Jupiter vorm aan de planetenstelsels waar zij deel van uitmaken. Het feit dat een planeet met een Jupiterachtige massa en omloopbaan om HIP 11915 draait, opent de mogelijkheid dat het planetenstelsel rond deze zonachtige ster op ons eigen zonnestelsel lijkt. HIP 11915 is ongeveer even oud als de zon en bovendien wijst haar zonachtige samenstelling erop dat er dichter bij de ster rotsachtige planeten zouden kunnen bestaan.