Persberichten

3 mei 2017: De Kleine Magelhaense Wolk is een opvallend object aan de zuidelijke hemel – zelfs met het blote oog. Maar vanwege het rijkelijk aanwezige interstellaire stof kunnen normale telescopen geen duidelijk beeld krijgen van wat zich in dit sterrenstelsel afspeelt. Dankzij VISTA’s infrarood-capaciteiten hebben astronomen de vele miljoenen sterren in dit naburige sterrenstelsel nu duidelijker dan ooit kunnen bekijken. Het resultaat is de grootste infraroodopname die ooit van de Kleine Magelhaense Wolk is gemaakt.

25 april 2017: De nieuwe ALMA Residencia bij de ALMA Operations Support Facility is zojuist overgedragen aan het Joint ALMA Observatory. Deze feestelijke gebeurtenis werd bijgewoond door de ALMA-raad en de directeuren van de drie uitvoerende instanties – ESO, NAOJ en NRAO. Ook de architecten die het gebouw ontwierpen waren aanwezig. De ALMA Residencia is het laatste grote bouwwerk dat ESO aan het ALMA-project bijdraagt.

19 april 2017: Een exoplaneet die om een rode dwergster op veertig lichtjaar van de aarde draait, zou wel eens de nieuwe houder kunnen zijn van de titel 'beste plek om naar tekenen van leven buiten het zonnestelsel te zoeken'. Met behulp van het HARPS-instrument van de ESO-sterrenwacht op La Silla, en telescopen elders ter wereld, heeft een internationaal team van astronomen een 'superaarde' ontdekt die zich binnen de leefbare zone van de zwakke ster LHS 1140 bevindt. Deze wereld is een beetje groter en aanzienlijk zwaarder dan de aarde en heeft zijn atmosfeer waarschijnlijk grotendeels kunnen vasthouden. Dit, samen met het feit dat hij tijdens elk omloop voor zijn moederster langs schuift, maakt hem tot een van de spannendste objecten voor toekomstig atmosfeeronderzoek. De resultaten zullen op 20 april 2017 verschijnen in het tijdschrift Nature.

7 april 2017: Sterexplosies worden meestal in verband gebracht met supernovae: de spectaculaire dood van sterren. Maar nieuwe ALMA-waarnemingen geven inzicht in explosies aan het andere eind van de levenscyclus van sterren: de geboorte. Astronomen legden dramatische beelden vast toen ze het ontstaan van een groep zware sterren onderzochten. De beelden tonen dat ook stervorming een heftig, explosief proces kan zijn.

27 maart 2017: Bij waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope is ontdekt dat in de krachtige materiestromen die door superzware zwarte gaten in de kernen van sterrenstelsels worden uitgestoten sterren kunnen ontstaan. Het is voor de eerst dat waarnemingen hebben bevestigd dat in zo’n extreme omgeving stervorming kan optreden. De ontdekking heeft allerlei gevolgen voor ons begrip van de eigenschappen en de evolutie van sterrenstelsels. De resultaten worden in het tijdschrift Nature gepubliceerd.

15 maart 2017: Nieuwe waarnemingen wijzen erop dat tijdens de hoogtijdagen van het ontstaan van sterrenstelsels, 10 miljard jaar geleden, zware sterren-vormende stelsels werden gedomineerd door baryonische oftewel ‘normale’ materie. Dat is in schril contrast met de huidige sterrenstelsels, waarin de geheimzinnige donkere materie de overhand heeft. Dit verrassende resultaat, verkregen met ESO’s Very Large Telescope, suggereert dat donkere materie in het vroege heelal minder invloedrijk was dan nu. De resultaten van het onderzoek verschijnen in vier artikelen, waarvan er één vandaag in Nature is gepubliceerd.

8 maart 2017: Astronomen hebben de ALMA-telescoop gebruikt om een enorme massa van gloeiend sterrenstof te detecteren in een sterrenstelsel dat we zien toen het heelal slechts vier procent van zijn huidige leeftijd had. Dit stelsel is kort na zijn ontstaan waargenomen en is het verste stelsel ooit waarin stof is gedetecteerd. Deze nieuwe resultaten leveren gloednieuwe inzichten op over de geboorte en explosieve dood van de allereerste sterren.

1 maart 2017: Deze kleurrijke streep van sterren, gas en stof is in werkelijkheid een spiraalstelsel dat NGC 1055 heet. De middellijn van dit forse sterrenstelsel, hier vastgelegd met ESO's Very Large Telescope, is mogelijk tot wel vijftien procent groter dan die van onze Melkweg. In NGC 1055 lijken de malende armen die kenmerkend zijn voor spiraalstelsels te ontbreken, omdat we het stelsel van opzij zien. Wel vertoont het stelsel vreemde vervormingen die waarschijnlijk zijn veroorzaakt door een interactie met een groot naburig sterrenstelsel.

22 februari 2017: Astronomen hebben, slechts veertig lichtjaar hiervandaan, een stelsel van zeven planeten ter grootte van de aarde ontdekt. Al deze planeten zijn gedetecteerd terwijl zij voor hun moederster – de ultrakoele dwergster TRAPPIST-1 – langs trokken. Dat is gebeurd met behulp van telescopen in de ruimte en op aarde, waaronder ESO’s Very Large Telescope. Volgens het artikel dat vandaag in het tijdschrift Nature verschijnt, bevinden drie van de planeten zich in de leefbare zone van hun ster en zouden er oceanen van water op hun oppervlak kunnen zijn. Nog nooit is in een planetenstelsel zo’n groot aantal planeten ter grootte van de aarde ontdekt waar leven kan bestaan.

1 februari 2017: Astronomen doen al geruime tijd onderzoek aan de gloeide kosmische wolken van gas en stof die te boek staan als NGC 6334 en NGC 6357. Deze reusachtige nieuwe opname van ESO’s Very Large Telescope Survey Telescope is slechts de meest recente in een lange reeks. Met ongeveer twee miljard pixels is dit een van de grootste opnamen die ESO ooit heeft vrijgegeven. De markante vormen van de beide wolken hebben hen de memorabele bijnamen Kattenpootnevel en Kreeftnevel opgeleverd.

18 januari 2017: Tijdens een ceremonie die vandaag in het ESO-hoofdkwartier is gehouden, zijn vier contracten getekend voor belangrijke componenten van de Extremely Large Telescope (ELT) die ESO bouwt. Het gaat om het gieten van de grote secundaire en tertiaire spiegels, door SCHOTT; de levering van de spiegelcellen om deze twee spiegels te ondersteunen, door de SENER Group; en de levering van de randsensoren die een cruciaal onderdeel vormen van het controlesysteem van de enorme gesegmenteerde hoofdspiegel, door het FAMES-consortium. De secundaire spiegel zal de grootste zijn die ooit in een telescoop is gebruikt en tevens de grootste convexe spiegel die ooit is vervaardigd.

17 januari 2017: Nieuwe opnamen, gemaakt met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili, tonen details op de zon die doorgaans onzichtbaar zijn, waaronder een nieuwe kijk op het donkere, vervormde centrum van een zonnevlek die bijna twee keer zo groot is als de aarde. Het zijn de allereerste opnamen van de zon die zijn verkregen met een faciliteit waarvan ESO partner is. Ze zijn een belangrijke aanvulling op het scala aan waarnemingen dat wordt gebruikt om de fysica van onze nabije ster te onderzoeken. De ALMA-antennes zijn met opzet zo ontworpen dat ze de zon in beeld kunnen brengen zonder dat ze worden beschadigd door de intense hitte van het gebundelde zonlicht.Nieuwe opnamen, gemaakt met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili, tonen details op de zon die doorgaans onzichtbaar zijn, waaronder een nieuwe kijk op het donkere, vervormde centrum van een zonnevlek die bijna twee keer zo groot is als de aarde. Het zijn de allereerste opnamen van de zon die zijn verkregen met een faciliteit waarvan ESO partner is. Ze zijn een belangrijke aanvulling op het scala aan waarnemingen dat wordt gebruikt om de fysica van onze nabije ster te onderzoeken. De ALMA-antennes zijn met opzet zo ontworpen dat ze de zon in beeld kunnen brengen zonder dat ze worden beschadigd door de intense hitte van het gebundelde zonlicht.

9 januari 2017: ESO heeft met Breakthrough Initiatives een overeenkomst getekend om de instrumentatie van de Very Large Telescope in Chili aan te passen voor een zoektocht naar planeten in het nabije stersysteem Alfa Centauri. Deze planeten zouden het doelwit kunnen zijn voor de eventuele lancering van miniatuur-ruimtesondes door het Breakthrough Starshot initiative.

4 januari 2017: Deze spectaculaire nieuwe foto is een van de grootste nabij-infrarode hoge-resolutie mozaïeken van de meest nabije grote sterrenfabriek die we kennen: de moleculaire wolk Orion A op ongeveer 1350 lichtjaar van de aarde. Hij is gemaakt met de infraroodsurveytelescoop VISTA van de ESO-sterrenwacht op Paranal in het noorden van Chili en toont tal van jonge sterren en andere objecten die normaal gesproken verscholen zitten in wolken van stof.

21 december 2016: De Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili kan sinds kort een nieuw stukje van het elektromagnetische spectrum waarnemen. Dit is mogelijk dankzij nieuwe ontvangers die in de antennes van de telescoop zijn geïnstalleerd, die radiogolven met golflengten van 1,4 tot 1,8 millimeter kunnen detecteren. De upgrade stelt astronomen in staat om de zwakke signalen van water in het nabije heelal op te vangen.

12 december 2016: Een buitengewoon heldere punt van licht in het verre heelal, met de aanduiding ASASSN-15lh, werd beschouwd als de helderste supernova-explosie die ooit is waargenomen. Maar nieuwe waarnemingen vanuit diverse sterrenwachten, waaronder ESO, hebben deze interpretatie in twijfel getrokken. Een team van astronomen suggereert nu dat de oorzaak een nog veel extremer en zeldzamer verschijnsel was: een snel ronddraaiend zwart gat dat een passerende ster aan flarden heeft getrokken.

9 december 2016: De ESO Raad heeft Xavier Barcons (57) benoemd als de volgende directeur-generaal van ESO. Hij neemt die functie in op 1 september 2017, wanneer de termijn van Tim de Zeeuw, de huidige directeur-generaal, verstrijkt.

7 december 2016: Analyse van een omvangrijke nieuwe survey van sterrenstelsels, gedaan met ESO’s VLT Survey Telescope in Chili, wijst erop dat de donkere materie een geringere dichtheid heeft en gelijkmatiger over de ruimte is verdeeld dan tot nu toe werd gedacht. Een internationaal team heeft gegevens van de Kilo Degree Survey (KiDS) gebruikt om te onderzoeken hoe het licht van ongeveer 15 miljoen verre sterrenstelsels is beïnvloed door de zwaartekracht van de grootschalige materieverdeling in het heelal. De resultaten lijken in strijd te zijn met eerdere resultaten van de Planck-satelliet.

30 november 2016: Door het licht van een uitzonderlijk compacte en sterk magnetische neutronenster te onderzoeken met ESO’s Very Large Telescope, hebben astronomen wellicht de eerste observationele aanwijzing gevonden voor een vreemd kwantumeffect dat in de jaren ’30 van de vorige eeuw voor het eerst werd voorspeld. De polarisatie van het waargenomen licht wijst erop dat de lege ruimte rond de neutronenster onderhevig is aan een kwantumeffect dat vacuüm-dubbelbreking wordt genoemd.

9 november 2016: Scherpe nieuwe opnamen laten opvallende structuren zien in de planeet-vormende schijven rond jonge sterren. Dankzij het SPHERE-instrument van ESO’s Very Large Telescope is het nu mogelijk om de complexe dynamica van jonge zonnestelsels waar te nemen – in één geval zelfs in realtime. De onlangs gepubliceerde resultaten van drie teams van astronomen laten op indrukwekkende wijze zien hoe goed SPHERE in staat is om vast te leggen welke uitwerking planeten hebben op de schijven waaruit zij geboren worden.