Persbericht

‘Een druppel inkt op de heldere hemel’

Wide Field Imager maakt kiekje van kosmische gekko

13 februari 2013

Deze opname, gemaakt met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili, toont de heldere sterrenhoop NGC 6520 en de naastgelegen donkere wolk Barnard 86 die de vorm heeft van een gekko. Dit kosmische duo steekt duidelijk af tegen de gloed van het helderste deel van de Melkweg – een gebied dat zo dicht met sterren is bezaaid, dat er bijna geen donker stukje hemel meer te zien is.

Dit deel van het sterrenbeeld Boogschutter (Sagittarius) is een van de rijkste sterrenvelden aan de hemel: de Grote Sagittarius Sterrenwolk. De vele sterren die dit gebied doen oplichten contrasteren sterk met het zwart van donkere wolken als Barnard 86, die een centrale positie inneemt op deze opname van de Wide Field Imager, een instrument dat aan de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla is gekoppeld.

Dit object – een kleine, op zichzelf staande donkere nevel die men een Bok-globule noemt [1] – is door zijn ontdekker, de veelzijdige Amerikaanse astronoom Edward Emerson Barnard [2], omschreven als ‘een druppel inkt op de heldere hemel’. Barnard, een buitengewoon goede waarnemer en ijverige astrofotograaf, was de eerste die donkere nevels bestudeerde aan de hand van lang belichte opnamen.

Door een kleine telescoop lijkt Barnard 86 op een sterrenarm gebied of een venster op een ver stukje maagdelijke hemel. Maar in werkelijkheid staat dit object juist op de voorgrond van de sterrenwolk. Het betreft een koude, dichte, donkere wolk, bestaande uit kleine stofdeeltjes die het licht van verder weg gelegen sterren tegenhouden. Vermoedelijk gaat het om het restant van de moleculaire wolk die de naburige sterrenhoop NGC 6520 (op deze foto links van Barnard) heeft voortgebracht.

NGC 6520 is een open sterrenhoop die veel hete, blauwwitte sterren bevat – een duidelijke aanwijzing dat deze sterren jong zijn. Open sterrenhopen bevatten doorgaans een paar duizend sterren die ruwweg tegelijkertijd zijn ontstaan en dus allemaal even oud zijn. Doordat hun sterren geleidelijk uit elkaar drijven, bestaan zulke sterrenhopen maar relatief kort: enkele honderden miljoenen jaren.

Doordat de ongelooflijke aantallen sterren in dit hemelgebied de waarnemingen bemoeilijken, is er over deze sterrenhoop verder niet zoveel bekend. Geschat wordt dat NGC 6520 ongeveer 150 miljoen jaar oud is. Zowel de sterrenhoop als zijn stoffige buurman zijn ruwweg 6000 lichtjaar van ons verwijderd.

De sterren die zich op deze foto in Barnard 86 lijken te bevinden, staan in werkelijkheid op de voorgrond, dus tussen de donkere wolk en ons in. Hoewel het onduidelijk is of dit ook in Barnard 86 nog het geval is, worden in het hart van veel donkere wolken – zoals de beroemde Paardenkopnevel (eso0202), het markante object Lupus 3 (eso1303) en in mindere mate ook in de eveneens door Barnard ontdekte Pijpnevel (eso1233) – nog steeds nieuwe sterren gevormd. Het licht van de jongste sterren wordt echter tegengehouden door het omringende stof, waardoor zij alleen zichtbaar zijn in het infrarood of licht van nog langere golflengten.

Noten

[1] Bok-globules werden in de jaren veertig van de vorige eeuw ontdekt door de Nederlands-Amerikaanse astronoom Bart Bok. Het zijn zeer koude, donkere wolken van gas en stof waarbinnen vaak nieuwe sterren worden gevormd. Globules zijn rijk aan stof dat het licht van achtergrondsterren verstrooit en absorbeert, waardoor zij op visuele golflengten vrijwel ondoorzichtig zijn.

[2] Dit citaat komt uit het artikel ‘Dark Regions in the Sky Suggesting an Obscuration of Light’, dat op 15 november 1913 in Astrophysical Journal is verschenen (online-versie).

Meer informatie

ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door vijftien landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die uitsluitend is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 39-meter Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• Foto’s van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop
• Andere opnamen die met de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop zijn gemaakt
• Foto’s van La Silla

Contact

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
Mob: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Rodrigo Alvarez (press contact België)
ESO Science Outreach Network en Planetarium, Royal Observatory of Belgium
Tel: +32-2-474 70 50
E-mail: eson-belgië@eso.org

Connect with ESO on social media