Verdwaald in de ruimte: solitaire planeet ontdekt?

Solitaire planeten zijn hemellichamen met de massa van een planeet die zonder moederster door de ruimte zwerven. Er zijn al verschillende potentiële voorbeelden van zulke objecten ontdekt [1], maar omdat hun leeftijden niet bekend zijn, weten astronomen niet zeker of het daarbij om planeten gaat of om bruine dwergen – ‘mislukte’ sterren, die niet genoeg massa hebben om de reacties op te wekken die hen laat stralen.

Maar nu hebben astronomen een object ontdekt, CFBDSIR2149 [2] geheten, dat bij een nabije stroom van jonge sterren lijkt te horen die bekendstaat als de bewegende sterrenhoop AB Doradus. De onderzoekers ontdekten het object bij waarnemingen met de Canada-France-Hawaii Telescope, en hebben de kracht van ESO’s Very Large Telescope gebruikt om zijn eigenschappen te bestuderen [3].

De bewegende sterrenhoop AB Doradus is de meest nabije in zijn soort. Zijn sterren bewegen gezamenlijk door de ruimte en zijn vermoedelijk gelijktijdig ontstaan. Als het nu ontdekte object inderdaad bij deze groep hoort – en dus jong is – kan daaruit veel worden afgeleid over zijn temperatuur, zijn massa en de samenstelling van zijn atmosfeer [4]. Wel bestaat er een kleine kans dat zijn connectie met de bewegende sterrenhoop op toeval berust.

De connectie met de bewegende sterrenhoop is de cruciale aanwijzing die astronomen in staat stelt om de leeftijd van het pas ontdekte object te bepalen [5]. Het is voor het eerst dat een object van planetaire massa in een sterrenhoop van dit type is ontdekt, en dat maakt hem tot de meest interessante solitaire planeetkandidaat tot nu toe.

‘Het onderzoek van planeten bij andere sterren is vergelijkbaar met het bestuderen van een vuurvliegje dat een centimeter naast een verre, felle koplamp van een auto zit,’ zegt Philippe Delorme (Institut de planétologie et d’astrophysique de Grenoble, CNRS/Université Joseph Fourier, Frankrijk), hoofdauteur van het nieuwe onderzoek. ‘Dit nabije solitaire object biedt de mogelijkheid om het vuurvliegje nauwkeurig te onderzoeken, zonder dat het oogverblindende licht van de auto alles verpest.’

Solitaire objecten als CFBDSIR2149 kunnen zijn ontstaan als normale planeten, die later uit hun planetenstelsel zijn geschopt, maar ook als kleine sterren of bruine dwergen. Maar of het nu planeten zonder moederster zijn of de kleinst mogelijke sterren, het zijn hoe dan ook intrigerende objecten.

‘Deze objecten zijn belangrijk, want ze kunnen ons ofwel helpen begrijpen hoe planeten uit hun planetenstelsels kunnen worden verstoten, of hoe zeer lichte objecten uit het stervormingsproces kunnen voortkomen,’ zegt Philippe Delorme. ‘Als dit kleine object een planeet is die door zijn oorspronkelijke stelsel is verstoten, roept dat het frappante beeld op van verweesde werelden die door de lege ruimte zwerven.’

Zulke werelden zouden talrijk kunnen zijn – misschien zelfs zo talrijk als normale sterren [6]. Als CFBDSIR2149 echter niet met de bewegende sterrenhoop AB Doradus is geassocieerd, is het veel moeilijker om zijn eigenschappen vast te stellen. Het zou dan ook om een kleine bruine dwerg kunnen gaan. Beide scenario’s zijn van belang voor de vraag naar het ontstaan en het gedrag van planeten en sterren.

‘Verder onderzoek moet uitwijzen of CFBDSIR2149 ook echt een solitaire planeet is,’ besluit Philippe Delorme. ‘Dit object kan worden gebruikt als benchmark voor het begrijpen van de eigenschappen van vergelijkbare exoplaneten die straks met geavanceerde beeldsystemen ontdekt zullen worden, bijvoorbeeld met het SPHERE-instrument dat op de VLT zal worden geïnstalleerd.’

Solitaire planeten zijn hemellichamen met de massa van een planeet die zonder moederster door de ruimte zwerven. Er zijn al verschillende potentiële voorbeelden van zulke objecten ontdekt [1], maar omdat hun leeftijden niet bekend zijn, weten astronomen niet zeker of het daarbij om planeten gaat of om bruine dwergen – ‘mislukte’ sterren, die niet genoeg massa hebben om de reacties op te wekken die hen laat stralen.

Maar nu hebben astronomen een object ontdekt, CFBDSIR2149 [2] geheten, dat bij een nabije stroom van jonge sterren lijkt te horen die bekendstaat als de bewegende sterrenhoop AB Doradus. De onderzoekers ontdekten het object bij waarnemingen met de Canada-France-Hawaii Telescope, en hebben de kracht van ESO’s Very Large Telescope gebruikt om zijn eigenschappen te bestuderen [3].

De bewegende sterrenhoop AB Doradus is de meest nabije in zijn soort. Zijn sterren bewegen gezamenlijk door de ruimte en zijn vermoedelijk gelijktijdig ontstaan. Als het nu ontdekte object inderdaad bij deze groep hoort – en dus jong is – kan daaruit veel worden afgeleid over zijn temperatuur, zijn massa en de samenstelling van zijn atmosfeer [4]. Wel bestaat er een kleine kans dat zijn connectie met de bewegende sterrenhoop op toeval berust.

De connectie met de bewegende sterrenhoop is de cruciale aanwijzing die astronomen in staat stelt om de leeftijd van het pas ontdekte object te bepalen [5]. Het is voor het eerst dat een object van planetaire massa in een sterrenhoop van dit type is ontdekt, en dat maakt hem tot de meest interessante solitaire planeetkandidaat tot nu toe.

‘Het onderzoek van planeten bij andere sterren is vergelijkbaar met het bestuderen van een vuurvliegje dat een centimeter naast een verre, felle koplamp van een auto zit,’ zegt Philippe Delorme (Institut de planétologie et d’astrophysique de Grenoble, CNRS/Université Joseph Fourier, Frankrijk), hoofdauteur van het nieuwe onderzoek. ‘Dit nabije solitaire object biedt de mogelijkheid om het vuurvliegje nauwkeurig te onderzoeken, zonder dat het oogverblindende licht van de auto alles verpest.’

Solitaire objecten als CFBDSIR2149 kunnen zijn ontstaan als normale planeten, die later uit hun planetenstelsel zijn geschopt, maar ook als kleine sterren of bruine dwergen. Maar of het nu planeten zonder moederster zijn of de kleinst mogelijke sterren, het zijn hoe dan ook intrigerende objecten.

‘Deze objecten zijn belangrijk, want ze kunnen ons ofwel helpen begrijpen hoe planeten uit hun planetenstelsels kunnen worden verstoten, of hoe zeer lichte objecten uit het stervormingsproces kunnen voortkomen,’ zegt Philippe Delorme. ‘Als dit kleine object een planeet is die door zijn oorspronkelijke stelsel is verstoten, roept dat het frappante beeld op van verweesde werelden die door de lege ruimte zwerven.’

Zulke werelden zouden talrijk kunnen zijn – misschien zelfs zo talrijk als normale sterren [6]. Als CFBDSIR2149 echter niet met de bewegende sterrenhoop AB Doradus is geassocieerd, is het veel moeilijker om zijn eigenschappen vast te stellen. Het zou dan ook om een kleine bruine dwerg kunnen gaan. Beide scenario’s zijn van belang voor de vraag naar het ontstaan en het gedrag van planeten en sterren.

‘Verder onderzoek moet uitwijzen of CFBDSIR2149 ook echt een solitaire planeet is,’ besluit Philippe Delorme. ‘Dit object kan worden gebruikt als benchmark voor het begrijpen van de eigenschappen van vergelijkbare exoplaneten die straks met geavanceerde beeldsystemen ontdekt zullen worden, bijvoorbeeld met het SPHERE-instrument dat op de VLT zal worden geïnstalleerd.’

Solitaire planeten zijn hemellichamen met de massa van een planeet die zonder moederster door de ruimte zwerven. Er zijn al verschillende potentiële voorbeelden van zulke objecten ontdekt [1], maar omdat hun leeftijden niet bekend zijn, weten astronomen niet zeker of het daarbij om planeten gaat of om bruine dwergen – ‘mislukte’ sterren, die niet genoeg massa hebben om de reacties op te wekken die hen laat stralen.

Maar nu hebben astronomen een object ontdekt, CFBDSIR2149 [2] geheten, dat bij een nabije stroom van jonge sterren lijkt te horen die bekendstaat als de bewegende sterrenhoop AB Doradus. De onderzoekers ontdekten het object bij waarnemingen met de Canada-France-Hawaii Telescope, en hebben de kracht van ESO’s Very Large Telescope gebruikt om zijn eigenschappen te bestuderen [3].

De bewegende sterrenhoop AB Doradus is de meest nabije in zijn soort. Zijn sterren bewegen gezamenlijk door de ruimte en zijn vermoedelijk gelijktijdig ontstaan. Als het nu ontdekte object inderdaad bij deze groep hoort – en dus jong is – kan daaruit veel worden afgeleid over zijn temperatuur, zijn massa en de samenstelling van zijn atmosfeer [4]. Wel bestaat er een kleine kans dat zijn connectie met de bewegende sterrenhoop op toeval berust.

De connectie met de bewegende sterrenhoop is de cruciale aanwijzing die astronomen in staat stelt om de leeftijd van het pas ontdekte object te bepalen [5]. Het is voor het eerst dat een object van planetaire massa in een sterrenhoop van dit type is ontdekt, en dat maakt hem tot de meest interessante solitaire planeetkandidaat tot nu toe.

‘Het onderzoek van planeten bij andere sterren is vergelijkbaar met het bestuderen van een vuurvliegje dat een centimeter naast een verre, felle koplamp van een auto zit,’ zegt Philippe Delorme (Institut de planétologie et d’astrophysique de Grenoble, CNRS/Université Joseph Fourier, Frankrijk), hoofdauteur van het nieuwe onderzoek. ‘Dit nabije solitaire object biedt de mogelijkheid om het vuurvliegje nauwkeurig te onderzoeken, zonder dat het oogverblindende licht van de auto alles verpest.’

Solitaire objecten als CFBDSIR2149 kunnen zijn ontstaan als normale planeten, die later uit hun planetenstelsel zijn geschopt, maar ook als kleine sterren of bruine dwergen. Maar of het nu planeten zonder moederster zijn of de kleinst mogelijke sterren, het zijn hoe dan ook intrigerende objecten.

‘Deze objecten zijn belangrijk, want ze kunnen ons ofwel helpen begrijpen hoe planeten uit hun planetenstelsels kunnen worden verstoten, of hoe zeer lichte objecten uit het stervormingsproces kunnen voortkomen,’ zegt Philippe Delorme. ‘Als dit kleine object een planeet is die door zijn oorspronkelijke stelsel is verstoten, roept dat het frappante beeld op van verweesde werelden die door de lege ruimte zwerven.’

Zulke werelden zouden talrijk kunnen zijn – misschien zelfs zo talrijk als normale sterren [6]. Als CFBDSIR2149 echter niet met de bewegende sterrenhoop AB Doradus is geassocieerd, is het veel moeilijker om zijn eigenschappen vast te stellen. Het zou dan ook om een kleine bruine dwerg kunnen gaan. Beide scenario’s zijn van belang voor de vraag naar het ontstaan en het gedrag van planeten en sterren.

‘Verder onderzoek moet uitwijzen of CFBDSIR2149 ook echt een solitaire planeet is,’ besluit Philippe Delorme. ‘Dit object kan worden gebruikt als benchmark voor het begrijpen van de eigenschappen van vergelijkbare exoplaneten die straks met geavanceerde beeldsystemen ontdekt zullen worden, bijvoorbeeld met het SPHERE-instrument dat op de VLT zal worden geïnstalleerd.’