Persbericht

Twee visies op een scheef sterrenstelsel

4 mei 2011

Het Vleeshaakstelsel, oftewel NGC 2442, is opvallend asymmetrisch van vorm. Zijn ene spiraalarm, waarin kort geleden een supernova te zien was, is bijna dubbelgevouwen, terwijl de andere, die bezaaid is met stervormingsgebieden, zich ver uitstrekt. De 2,2-meter MPG/ESO-telescoop en de NASA/ESA Hubble-ruimtetelescoop hebben twee contrasterende opnamen van dit scheve spiraalstelsel gemaakt.

Het Vleeshaakstelsel, oftewel NGC 2442, in het zuidelijke sterrenbeeld Vliegende Vis is gemakkelijk herkenbaar aan zijn asymmetrische spiraalarmen. De scheve vorm van het stelsel wordt toegeschreven aan de ontmoeting, in een ver verleden, met een ander stelsel – al is het astronomen nog niet gelukt om dat andere stelsel op te sporen.

De overzichtsfoto, gemaakt met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG-ESO-telescoop op La Silla, Chili, toont duidelijk de dubbele haakvorm waaraan het stelsel zijn bijnaam te danken heeft. Op deze foto zijn ook verscheidene andere stelsels in de omgeving van NGC 2442 te zien, evenals tal van verre achtergrondstelsels. Hoewel de Wide Field Imager vanaf zijn positie op aarde lang niet zulke scherpe opnamen kan maken als Hubble vanuit de ruimte, kan hij een veel groter hemelgebied in één keer vastleggen. De beide instrumenten vullen elkaar dus mooi aan.

De close-up van de NASA/ESA Hubble-ruimtetelescoop (eso1115b) concentreert zich op de kern van het stelsel en de meest compacte spiraalarm. In 1999 kwam een zware ster in die arm aan zijn eind door een supernova-explosie. Door oudere opnamen vanaf de aarde, Hubble-opnamen uit 2001 en deze foto’s van eind 2006 met elkaar te vergelijken, konden astronomen nauwkeurig reconstrueren hoe die ster aan zijn eind kwam. Op het moment van de laatste opnamen was de supernova zelf al uitgedoofd.

De ESO-waarnemingen illustreren juist het andere uiterste van de stellaire levenscyclus. Op veel plaatsen in het stelsel, en met name in de langste van de twee spiraalarmen, zijn helderrode vlekjes te zien. Deze kleur is afkomstig van waterstofgas in stervormingsgebieden: de intense straling van pasgeboren sterren brengt het gas in de wolken waaruit zij zijn ontstaan aan het gloeien.

Deze recente stervormingsactiviteit komt waarschijnlijk voor rekening van dezelfde interactie met een ander sterrenstelsel waaraan het Vleeshaakstelsel zijn vorm te danken heeft. De getijdenkrachten die daarbij optraden, vervormden niet alleen het stelsel, maar brachten ook de daarin aanwezige gaswolken in beroering. Door hun eigen zwaartekracht trokken deze gaswolken samen tot sterren.

Meer informatie

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa, en het meest productieve astronomische observatorium ter wereld. ESO wordt ondersteund door 15 landen: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerp, de bouw en het beheer van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op sterrenkundig gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staat ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld. Ook is ESO de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste sterrenkundige project van dit moment. Daarnaast bereidt ESO momenteel de bouw voor van de 42-meter Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• Foto’s van de sterrenwacht op La Silla
• De 2,2-meter MPG/ESO-telescoop

Contact

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
E-mail: rhook@eso.org

Oli Usher
Hubble/ESA
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6855
E-mail: ousher@eso.org

Rodrigo Alvarez (press contact België)
ESO Science Outreach Network en Planetarium, Royal Observatory of Belgium
Tel: +32-2-474 70 50
E-mail: eson-belgië@eso.org

Connect with ESO on social media

Dit is een vertaling van ESO-persbericht eso1115.