Foto van de Week

29 april 2013: Deze mooie foto uit december 2012 toont de vele antennes van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) [1], het grootste astronomie-project ter wereld, gelegen op de Chajnantor-hoogvlakte in de Chileense Andes. De grote antennes hebben een diameter van 12 meter. De kleinere antennes, in het midden van het beeld, vormen de ALMA Compact Array (ACA), die uit 12 antennes met een diameter van 7 meter bestaat. De totale installatie omvat na voltooiing 66 antennes. ESO initieerde een samenwerking met het ORA Wings for Science project, een non-profit organisatie die vliegend ondersteuning biedt aan onderzoek tijdens hun één jaar durende reis rond de wereld. De twee bemanningsleden van het Wings for Science Project, Clementine Bacri en Adrien Normier, vliegen met een speciale milieuvriendelijke ultralight [2] en helpen wetenschappers bij verschillende soorten onderzoek naar bijvoorbeeld luchtkwaliteit, archeologie, biodiversiteit en 3D terreinmodellering. De korte films en prachtige foto's die worden geproduceerd tijdens de ...

22 april 2013: Wat op elke andere plek op de wereld zou gelden als een prachtige heldere dag is op ESO's Paranal Observatorium in de Atacama-woestijn een ongewoon bewolkte dag. Op deze plaats, die één van de droogste op aarde is, is het zeer ongewoon om wolken te zien. Veel astronomen en ingenieurs die langere tijd doorbrengen op deze locatie, vinden de bijna altijd wolkenloze hemel één van de meest opvallende dingen bij het werken in de Atacama-woestijn. Dit prachtige 360-graden-panorama, gemaakt in 15 afzonderlijke opnamen door ESO-aannemer Dirk Essl, toont één van die zeldzame bewolkte dagen op Paranal. Een paar dunne, onregelmatige cirruswolken hangen boven de behuizingen van de Very Large Telescope. Dit type wolk ontstaat op grote hoogten en is opgebouwd uit kleine ijskristallen. Op Paranal valt minder dan 10 millimeter neerslag per jaar en dat is slechts één van de redenen waarom deze 2600 meter hoge berg werd gekozen als ...

15 april 2013: Deze fraaie foto met daarop de Atacama Large Millimeter / submillimeter Array (ALMA) toont de telescoopantennes onder een adembenemende nachtelijke sterrenhemel en is gemaakt door Christoph Malin, een ESO foto ambassadeur. Het is een beeld uit een van zijn zorgvuldig gemaakt timelapse video's van ALMA, die hier (ann12099) te zien zijn. Gelegen op de Chajnantor-hoogvlakte op een hoogte van 5000 meter, is ALMA 's werelds krachtigste telescoop voor het bestuderen van het heelal op golflengten in het submillimeter en millimeter gebied. De bouw van ALMA wordt afgerond in 2013, waarna in totaal 66 van deze high-precision antennes op de hoogvlakte zullen staan. Helder zichtbaar boven de antennes staan de Grote en Kleine Magelhaense Wolken. Deze nabij gelegen onregelmatig gevormde dwergstelsels zijn opvallende objecten aan de zuidelijke hemel en zijn zelfs met het blote oog zichtbaar. Deze sterrenstelsels volgen beide een baan om onze Melkweg en er zijn aanwijzingen dat de ...

8 april 2013: Deze panoramische foto, genomen door Alexandre Santerne, gunt ons een kijkje in het binnenste van de schijf van onze eigen Melkweg en een koude winternacht met een toefje sneeuw op ESO's La Silla observatorium in Chili. Vanuit ons standpunt wordt de schijf van de Melkweg weergegeven als een fonkelend lint van sterren die zich uitstrekt over de hemel. In dit panorama is de Melkweg vervormd tot een boog door de groothoeklens waarmee deze foto is geschoten. Uit de heuvel aan de linkerkant van deze foto piekt ESO’s 3,6-meter telescoop, de thuisbasis van 's werelds belangrijkste exoplanetenjager, HARPS (High Accuracy Radial velocity Planet Searcher). Aan de rechterkant staat de Zwitserse 1,2-meter Leonhard Euler-telescoop, gebouwd en geëxploiteerd door het Geneva Observatory. Er zijn een aantal redenen waarom La Silla zo'n ideale locatie is voor het observeren van de nachtelijke hemel in het algemeen, en de Melkweg in het bijzonder. Ten eerste ligt ...

1 april 2013: Deze foto van de nachtelijke hemel boven de "Residencia" -het medewerkersverblijf op ESO's Paranal-observatorium in Chili- is van ESO Photo Ambassador Farid Char en geeft een prachtig dynamisch beeld van een hemel gevuld met sterren. Om de wervelende sterrensporen vast te leggen gebruikte Farid een belichtingstijd van 30 minuten. Hierdoor wordt de beweging zichtbaar die sterren langs de hemel maken door de rotatie van de aarde. In het centrum ligt het schijnbaar stilstaande punt van de zuidelijke hemelpool. Aan de linkerkant, en bovenkant van het beeld, vervaagt zowel de Grote als de Kleine Magelhaense Wolk, twee naburige sterrenstelsels van onze Melkweg. De donkere glazen koepel onder de cirkelende sterren maakt deel uit van het dak van het Residencia. Dit unieke, deels ondergronds gelegen gebouw is sinds 2002 in gebruik en biedt onderdak aan de wetenschappers en ingenieurs die bij het observatorium werken. De 35 meter brede koepel zorgt ervoor dat ...

25 maart 2013: Op deze foto zie je sterrenstelsel NGC 4535, in het sterrenbeeld Virgo (Maagd), met een prachtige achtergrond vol vaag zichtbare verafgelegen sterrenstelsels. Door de cirkelvorm is te zien dat we er vrijwel recht bovenop kijken. In het centrum van het sterrenstelsel is een duidelijke balkstructuur zichtbaar met stofbanden die een scherpe bocht maken vlak voordat ze aan het uiteinde van de balk afbuigen. De blauwe kleur van de spiraalarmen wijst op de aanwezigheid van een groot aantal hete jonge sterren. De oudere en koelere sterren geven het gebolde centrum een meer gele kleur. Deze foto in zichtbaar licht werd gemaakt met het FORS1-instrument op ESO's 8,2-meter Very Large Telescope. Dit sterrenstelsel is ook te zien door kleinere amateurtelescopen, en werd voor het eerst in 1785 waargenomen door William Herschel. Gezien door een kleinere telescoop is NGC 4535 een wazige, spookachtige verschijning. Dit inspireerde de prominente amateur-astronoom Leland S. Copeland in ...

18 maart 2013: Onderzoekstelescopen zijn uitgerust met state-of-the-art camera’s en grote spiegels die nodig zijn voor een groot beeldveld. Hierdoor wordt het voor astronomen mogelijk om het zwakke licht van deep sky-objecten op te vangen. Maar je kunt ook zonder grote telescopen en met behulp van meer bescheiden camera’s prachtige foto’s creëren. Astrofotografen gebruiken vaak conventionele camera’s om astronomische objecten op de gevoelige plaat vast te leggen. Dit gebeurt vaak op een grotere schaal dan observaties met grote telescopen. Soms tonen de beelden ook het landschap in hun compositie, wat prachtige ansichtkaarten van het heelal vanaf de aarde oplevert. Deze foto van de week toont de 3,58-meter New Technology Telescope (NTT)- gelegen bij ESO's La Silla Observatorium - afgezet tegen een achtergrond van sterren aan de zuidelijke hemel. Permanent in het beeld als een wazige streep langs de hemel, is onze eigen Melkweg. De donkere gedeelten van de Melkweg zijn gebieden waar het ...

11 maart 2013: Deze indrukwekkende foto met uitzicht op het Paranal observatorium is tijdens zonsondergang gemaakt door Gabriel Brammer, één van de ESO Foto ambassadeurs. Er zijn twee kometen op te zien die momenteel langs de zuidelijke hemel trekken. Dicht bij de horizon, aan de rechterkant van de foto zie je komeet C/2011 L4 (Pan-STARRS), de helderste van de twee. De heldere staart ontstaat voornamelijk door stof dat zonlicht reflecteert. In het midden van de foto, net boven de rechter hellingen van Cerro Paranal zie je een groenachtige nevel -coma- rond de kern van komeet C/2012 F6 (Lemmon) gevolgd door een zwak oplichtende staart. De groene kleur wordt veroorzaakt doordat het zonlicht de gassen in de coma ioniseert. En voor iedereen die een derde komeet meent te zien: het heldere object tussen de kometen Lemmon en Pan-STARRS lijkt een komeet maar is in werkelijkheid een vallende ster die, toevallig op het juiste moment ...

4 maart 2013: De Atacama-woestijn is één van de droogste plekken ter wereld. Verschillende factoren dragen bij aan de droge omstandigheden. Het prachtige Andesgebergte en de Chileense kust blokkeren de wolken vanuit het oosten en het westen. Daarbij creëert de koude Humboldtstroom in de Stille Oceaan een laag van koele lucht en belemmert zo de vorming van regenwolken. Bovendien zorgt een hogedrukgebied in het zuidoosten van de Stille Oceaan voor circulerende wind - waaruit een anticycloon ontstaat - en zo ook het droge klimaat van de Atacama-woestijn in stand houdt. Deze droge omstandigheden waren een belangrijke factor voor ESO om de Very Large Telescope (VLT) op Paranal, in de Atacama-woestijn, te plaatsen. Het Paranal Observatorium, gelegen op de top van Cerro Paranal, krijgt minder dan tien millimeter neerslag per jaar, terwijl de luchtvochtigheid regelmatig onder de 10% zakt. De observationele omstandigheden zijn uitstekend, met meer dan driehonderd heldere nachten per jaar. Deze uiterst ...

25 februari 2013: Gerhard Hudepohl, een van de ESO Foto Ambassadeurs, maakte op 14 februari 2013 deze spectaculaire foto van het testen van een nieuwe laser voor ESO's Very Large Telescope (VLT). Deze laser zal worden gebruikt als een essentieel onderdeel van de Laser Guide Star Facility (LGSF), die het voor astronomen mogelijk maakt om het grootste deel van de storingen, veroorzaakt door de constante beweging van de atmosfeer, te corrigeren en zo veel scherpere beelden te maken. Hoewel het ook wat weg heeft van een futuristisch laserkanon, gericht op één of andere indringer uit het verre heelal. Behalve het prachtige zicht op de Melkweg boven de telescoop, is er nog iets wat deze foto heel bijzonder maakt. Rechts van het midden, net onder de Kleine Magelhaense Wolk en vrijwel verborgen tussen de vele sterren die aan de donkere Chileense hemel staan, is een groene stip zichtbaar met een zwakke staart die zich ...

18 februari 2013: De bijzonder vervormbare 'thin-shell'-spiegel hier op de foto, wordt getest bij ESO in Garching, Duitsland. Met een doorsnede van 1120 millimeter en een dikte van slechts 2 millimeter is hij veel dunner dan vensterglas. De spiegel is daardoor flexibel genoeg om met behulp van magneten het reflecterende oppervlak te vervormen. Als hij straks in gebruik is, wordt het spiegeloppervlak constant een klein beetje veranderd om voor de vervagende effecten van de atmosfeer te corrigeren, waardoor er scherpere beelden mee kunnen worden gemaakt. De nieuwe 'deformable secondary mirror' (DSM) vervangt straks de huidige 'secondary mirror' in een van de vier VLT Unit-telescopen. De gehele secundaire structuur bevat een set van 1170 actuatoren die een kracht uitoefenen op 1170 magneten die aan de achterzijde van de dunne spiegelschaal geplakt zitten. Geavanceerde speciale elektronica stuurt de actuatoren aan zodat het spiegeloppervlak tot 1000 maal per seconde kan worden aangepast. Het volledige DSM-systeem werd ...

11 februari 2013: Tijdens een heldere nacht in Beieren is ESO-personeel aanwezig bij de opnamen van een ESOcast-aflevering over de nieuwe compact laser guide star unit, hier in actie op de Allgäu Volkssterrenwacht in Ottobeuren, Duitsland. Staand voor het observatorium schrijven ze met de schermpjes van hun mobiele telefoons de letters "ESO" in de lucht. Ze profiteren hierbij van de lange belichtingstijd van de foto. Links van de verticale laserstraal is de Melkweg te zien. Net boven de horizon boven het observatorium, zijn in de verte de vage lichtsporen van vliegtuigen zichtbaar. De laser heeft een krachtige straal van 20 watt, en om piloten en passagiers te beschermen is er tijdens de nachtelijke observaties een no-flyzone rondom het observatorium ingesteld door de Deutsche Flugsicherung (verantwoordelijk voor de luchtverkeersleiding in Duitsland). Laser-hulpsterren zijn kunstmatige sterren die met behulp van een laserstraal in de atmosfeer van de aarde worden geprojecteerd. De laser laat natriumatomen in ...

4 februari 2013: Babak Tafreshi, een ESO Photo Ambassadeur, heeft een prachtig beeld vastgelegd van ESO's Paranal-observatorium, verlicht door de ondergaande zon. De prachtig heldere hemel wijst op de uitzonderlijke atmosferische omstandigheden hier, een belangrijke reden om Paranal uit te kiezen als vestigingsplaats voor de Very Large Telescope (VLT), het vlaggenschip van ESO. De VLT op Cerro Paranal, met 2600 meter de hoogste top op de foto, is 's werelds meest geavanceerde optische observatorium. Het bestaat uit vier telescopen, elk met een primaire spiegel van 8,2 meter doorsnee, en vier aanvullende telescopen van 1,8 meter. De VLT werkt op zichtbare- en infraroodgolflengten. Het observatorium heeft baanbrekende observaties uitgevoerd, zoals de eerste rechtstreekse opname van een exoplaneet (zie eso0515 ) en het volgen van sterren in een baan rond het zwarte gat in het centrum van de Melkweg (zie eso0846 en eso1151 ). Op Cerro Paranal staat ook de VLT Survey Telescope (VST). De ...

28 januari 2013: Deze deep-field-afbeelding toont wat bekend staat als een supercluster van sterrenstelsels: een gigantische groep van sterrenstelselclusters die zelf ook geclusterd zijn. Dit cluster, Abell 901/902, omvat drie afzonderlijke, grote clusters en een aantal filamenten van sterrenstelsels, wat vaker voorkomt bij zulke superstructuren. Een cluster, Abell 901a, is bovenaan en net aan de rechterkant van de prominente, rode ster in het midden te zien. Een andere, Abell 901b, staat verder naar rechts en iets lager dan Abell 901a. Het cluster Abell 902 tenslotte, staat direct onder de rode ster, richting de onderkant van het beeld. De Abell 901/902 supercluster ligt op iets meer dan twee miljard lichtjaar van de aarde, en bevat honderden melkwegstelsels in een gebied met een doorsnede van ongeveer zestien miljoen lichtjaar. Ter vergelijking: de Lokale Groep - een cluster van sterrenstelsels die naast onze Melkweg vijftig andere stelsels omvat - meet ongeveer tien miljoen lichtjaar in doorsnede. ...

21 januari 2013: En weer een heldere nacht op de Chajnantor-hoogvlakte in de Chileense Andes. Op deze opname overstraalt de maan in zijn eerste kwartier de omringende hemellichamen. Maar voor radiotelescopen zoals APEX (Atacama Pathfinder EXperiment), vormt de helderheid van de maan geen enkele belemmering voor observaties. En omdat de zon niet zo helder is op radiogolflengten, en radiostraling de hemel niet op dezelfde manier verlicht, kan deze telescoop zelfs overdag worden gebruikt, zolang hij maar niet op de zon gericht staat. APEX is een 12-meter telescoop die signalen uit het millimeter- en submillimetergebied opvangt. Astronomen observeren met APEX verschijnselen die onzichtbaar zijn op kortere golflengtes zoals infrarood of zichtbaar licht. Zo tuurt APEX bijvoorbeeld dwars door dichte interstellaire wolken van gas en kosmisch stof, en worden gebieden zichtbaar waar continu nieuwe sterren ontstaan die op deze golflengten helder opgloeien, maar die in zichtbaar en infrarood licht worden afgeschermd of donker zijn. Enkele ...

14 januari 2013: Op het eerste gezicht lijkt dit een paranomafoto te zijn van het berglandschap van de Chileense Chajnantor-hoogvlakte, met sneew en ijs verspreid over het dorre terrein. De belangrijkste bergtoppen van rechts naar links gezien zijn Cerro Chajnantor, Cerro Toco, Juriques en de opvallende kegelvormige vulkaan Licancabur (zie potw1240) – op zichzelf al indrukwekkend! De echte sterren op deze foto zijn de minutieuze, bijna onzichtbare structuren in het midden van de afbeelding – waarneembaar als je lang genoeg tuurt. Deze structuren, die overschaduwd worden door de nabije bergen, zijn de antennes die de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) vormen. ALMA is een grote radiotelescoop. Hoewel het in dit panorama minutieus lijkt bestaat de array uit een groep van grote 12- en 7-meter diameter antennes. Wanneer de array compleet is bestaat de groep uit 66 antennes die op de hoogvlakte verspreid staan over afstanden tot 16 kilometer. Het constructiewerk van ALMA wordt ...

7 januari 2013: Deze opname toont één van de Unit Telescopen van ESO's Very Large Telescope (VLT) onder een helder spoor van sterren die om de zuidelijke hemelpool cirkelen. De hemelpool is een punt aan de hemel dat ligt in het zuidelijke sterrenbeeld Octans (De Octant). Deze sporen zijn lichtbogen die de waargenomen beweging van een ster langs de hemel aangeven. De beweging ontstaat omdat de Aarde om haar as draait. Om deze stersporen vast te leggen, zijn meerdere opnamen gecombineerd tot één beeld waarin de cirkelvormige sporen zichtbaar worden. De door maanlicht verlichtte telescoop op de voorgrond is één van de vier Unit Telescopen (UTs) die samen de VLT vormen op Paranal, Chili. Bij de ingebruikname van de Paranal site in 1999, kreeg elke UT een naam in de taal van de inheemse Mapuche-stam. De namen van de UTS - Antu, Kueyen, Melipal, en Yepun - staan voor vier prachtig prominente kenmerken ...

31 december 2012: Babak Tafreshi, één van ESO's Foto Ambassadeurs, heeft de antennes van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) vastgelegd met de zuidelijke hemel als adembenemend decor. De spectaculaire sterrenkransen aan de hemel doen denken aan van Gogh's Sterrennacht, of - voor science fiction fans - het uitzicht vanuit een ruimteschip klaar om met de lichtsnelheid de hyperruimte in te vliegen. In werkelijkheid echter tonen ze de rotatie van de aarde die bij een tijdopname op deze manier zichtbaar wordt. Op het zuidelijk halfrond lijken de sterren in cirkels te bewegen rondom de zuidelijke hemelpool, die ligt in het schemerige sterrenbeeld Octans (De Octant), tussen het meer bekende Zuiderkruis en de Magelhaense Wolken. Als de belichting maar lang genoeg is vormen de sterren cirkelvormige paden terwijl de aarde beweegt. De foto werd genomen op de Chajnantor-hoogvlakte, op een hoogte van 5000 meter in de Chileense Andes. Hier staat de ALMA-telescoop waarvan de ...

24 december 2012: Op dit panoramabeeld van de Chajnantor-hoogvlakte dat is genomen vanaf nabij de top van Cerro Chico is de omgeving van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array te zien. Babak Tafreshi, een ESO Foto Ambassadeur, heeft het gevoel van afzondering weten vast te leggen dat te ervaren is bij ALMA op 5000 meter boven het zeeniveau in de Chileense Andes. Licht en schaduw kleuren het landschap, waardoor het buitenaardse voorkomen wordt versterkt. Op de voorgrond staan de gegroepeerde Alma antennes als een schare van vreemde, robotachtige bezoekers van de hoogvlakte. ALMA revolutioneert de manier waarop astronomen het heelal op millimeter en submillimeter golflengten bestuderen. Zelfs met een opstelling die bestaat uit een gedeelte van de schotels is ALMA krachtiger dan alle voorgaande telescopen op deze golflengten. Hierdoor beschikken astronomen over ongekende mogelijkheden om het koude heelal te bestuderen – moleculair gas en stof alsmede de overgebleven straling van de oerknal. ALMA bestudeert ...

17 december 2012: ESO Photo Ambassador, Babak Tafreshi heeft opnieuw een opvallend panorama van ESO's Paranal-observatorium vastgelegd. Op de voorgrond zie je het indrukwekkende berglandschap van de Atacama-woestijn. Aan de linkerkant, op de hoogste top, is ESO's Very Large Telescope (VLT) zichtbaar, en daarvoor, op een iets lagere top de VISTA-telescoop (Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy). Op de achtergrond kleurt de zonsopgang de hemel van Paranal in een prachtig pastelpalet terwijl tot voorbij de horizon een zee van wolken zich uitstrekt boven de Stille Oceaan, die op slechts 12 kilometer van Paranal ligt. Boven de horizon, waar de zee van wolken de hemel ontmoet, is een donkere band te zien. Deze band is de schaduw die de aarde werpt op zijn eigen atmosfeer. Dit fenomeen is soms zichtbaar rond zonsondergang en zonsopgang, bij heldere hemel en vrij zicht op de horizon. Voorwaarden waaraan op het Paranal-observatorium vrijwel altijd wordt voldaan. Boven ...